علیرضا محمودی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زابل
فاطمه باقری - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زابل

علامه اقبال لاهوری از شاعران بزرگ فارسی گوی شبه قاره هند است که اهمیت و جایگاه وی در بین مردم ایران و شبه قاره هند، بر کسی پوشیده نیست. وی درجهت بیان افکار آزادی خواهانه و وحدت طلبانه خود، از زبان شعری فارسی بسیار مدد جسته است. از جمله نکاتی که در اشعار اقبال جلب توجه می کند، کاربرد کنایات جدید در زبان شاعرانه اوست؛ کنایاتی که پیش از آن کاربرد نداشته یا بسیار کم کاربرد بوده اند. با توجه به اهمیت شناخت هرچه بهتر ویژگی های زبان شاعرانه اقبال، در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی تلاش شده است تا بدین سوال اساسی پاسخ داده شود که با توجه به اهداف روشنگرانه اقبال لاهوری، در کنایات شعری او چه ابداعاتی مشاهده می شود بدین منظور براساس بلاغت سنتی، انواع تازگی های کاربرد کنایه در اشعار اقبال، مشخص شد. نتیجه این بررسی نشان از آن دارد که کنایه ضمن اینکه از ابزارهای اصلی تصویرگری های شاعرانه علامه اقبال بوده، درجهت بیان اندیشه های متعالی و انسان ساز او دچار تحول شده، منجر به ابداع کنایاتی شده که خاص خود اقبال است. کنایاتی که ریشه در فرهنگ غنی اسلامی و آشنایی عمیق وی با فرهنگ و زبان و ادب فارسی دارند.

اقبال لاهوری, بلاغت, کنایه, کنایه های ابداعی, شبه قاره هند