آزاده جمالی راد - دانشجو دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران
عباس گوهری - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران

هدف از نوشتار حاضر بررسی اصل ماهیت از دیدگاه عبئالرزاق لاهیجی می باشد. این نوشتار از نوع توصیفی- تحلیلی و بر مبنی مطالعات کتابخانه ای گرداوری شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در صورتی که معضل پندار تقررپیشینی و ازلیت ماهیت حل گردد هیچ مشکلی در گرایش به اصالت وجود نخواهد داشت . به صورتی کلی میتوان بیان نمودکه لاهیجی با ملاصدرا در زمینه اصل ماهیت هم عقیده و نظری هم راستا با وی دارد وتنها لاهیجی صاحب شوارق است که ازاصل ماهیت عدول کرده است. وی در باب ماهیت در کتاب گوهر مراد اینگونه استدلال کرده است که ماهیت عبارت از چیزی است که از شانش باشد اتصاف به وجود و عدم، پس شیء که وجود و عدم، حال و وصف او تواند شد، ماهیت باشد.و همچنین ملا عبدالرزاق ، مفهوم وجود را اینگونه بیان می کند که امر انتزاعی و اعتباری است که اعتبارگر هنگام برخورد با اشیای خارجی آن را اعتبار می کند. حتی اگر ادعا شود که همه موجودات خارجی، مراتبی از یک چیزند نمیتوان آنها را وجود یا وجودات نامید، بلکه شیء یا اشیای موجود نامیده میشوند. مراد از مجعول بودن ماهیت در دیدگاه وی، نفی این توهم است که ماهیات در عدم بدون جعل و وجود، ثابتند، و سپس وجود یا اتصاف ماهیت به وجود از جاعل صادر می شود. وی ابتدا اصالت وجود را مردود دانست و سپس، آن را به نوعی تاویل کرد و نزاع را لفظی خواند. در شوارق اشاره به انگیزه خود کرد و گفت برای این که از قول به اصالت وجود قول معتزله لازم نیاید، می گوییم ماهیت مجعول است و در جلد دوم نظر نهاییخود را اعلام کرد و گفت وجود مجعول است و به رساله ای جداگانه در تبیین آن وعده کرد.

ماهیت، لاهیجی، محعولیت، وجود