علی محمد قائمی نیا - دانشجوی دکترای بیابان زدایی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد
محمدعلی حکیم زاده اردکانی - دانشیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد
روح الله تقی زاده مهرجردی - استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان
فرهاد دهقانی - استادیار پژوهش مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

افزایش خشکی در سال­های اخیر منجر به کاهش سرعت آستانه باد برای برداشت ذرات گرد و غبار از سطح خاک مناطق خشک شده است. انباشت نمک­ها در سطح خاک به دلیل کمی بارش و تبخیر زیاد، سبب متلاشی شدن خاکدانه­ها می­شود. ذرات نمک به همراه ذرات خاک توسط باد برداشته شده و پس از طی مسافتی فرو می­نشینند. اگر منطقه هدف اراضی کشاورزی باشد گرد و غبار حاوی نمک منجر به انتقال نمک به اراضی مزبور شده و باعث کاهش محصول می­شود. در این پژوهش، به منظور تهیه سریع نقشه شوری خاک سطحی (30-0 سانتی­متر) در محدوده اراضی شمال دشت یزد-اردکان از دستگاه القای الکترومغناطیس EM38 در حالت افقی استفاده شد. همچنین برای تعیین تعداد و محل­های نمونه­برداری خاک به منظور تعیین مدل رگرسیونی و تهیه نقشه الگوی شوری منطقه، بسته نرم­افزاری ESAP-95 2.35R به کار گرفته شد. با انتقال داده­های EM38 به برنامه ESAP-RSSD این نرم­افزار، تعداد استاندارد و محل نمونه­برداری خاک برای 12 نقطه مشخص گردید. پس از آن با استفاده از برنامه ESAP-Calibrate به منظور تعیین شوری خاک محدوده مورد بررسی با بهره­گیری از داده­های آزمایشگاهی هدایت الکتریکی عصاره اشباع (ECe)، درصد اشباع (SP) و درصد رطوبت وزنی (WC)، مدل رگرسیونی خطی چندگانه (MLR) ایجاد گردید. نتایج نشان داد مدل رگرسیونی پیشنهادی نرم­افزار با ضریب تبیین 37/0 و میانگین ریشه مربعات خطا 55/80، شوری خاک سطحی از قرائت­های دستگاه EM38 را مدل­سازی کرده است. نتایج استفاده از برنامه ESAP-SaltMapper سطحی نشان داد که مناطق واقع در جنوب شرق منطقه مورد مطالعه دارای شوری بیشتری بوده و امکان برداشت نمک توسط باد در آنجا بیشتر است. نتایج همچنین نشان داد لازم است استفاده از دستگاه EM38 در اراضی همگن و دارای رطوبت استاندارد در حد ظرفیت مزرعه انجام شود و می­توان از طریق نرم­افزار ESAP نقشه شوری اراضی را تهیه نمود.

گرد و غبار شور, بیابان زایی, مناطق خشک, فرسایش بادی, القای الکتریکی