مژده تقی پور - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان
نفیسه یغمائیان مهابادی - استادیار گروه علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان
محمود شعبانپور شهرستانی - دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان

افزایش فعالیت های انسانی به ویژه تغییر کاربری اراضی از مهمترین علل تخریب کیفیت خاک در جهان است، زیرا نوع استفاده از زمین بر ذخیره کربن آلی خاک و اجزای آن بسیار اثرگذار است. کربن آلی خاک به علت تاثیر مستقیم بر ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک، در ارزیابی کیفیت خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از این مطالعه بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر تغییرات اجزای اندازه ای کربن آلی خاک و شاخص های مدیریت کربن خاک در منطقه توتکابن استان گیلان می باشد. به این منظور سه کاربری متفاوت شامل جنگل، گندم دیم و مرتع و سه موقعیت دامنه انتخاب شدند و در هر کاربری و موقعیت دامنه، از عمق 15-0 سانتی متری خاک نمونه های مرکب خاک به طور کاملا تصادفی برداشت شد. سپس، ماده آلی ذره ای در توده خاک و خاکدانه ها و ماده آلی هم اندازه سیلت و رس و کربوهیدرات در توده خاک اندازه گیری شد. مقدار ذخیره کربن [f1] و شاخص ذخیره کربن بر اساس کربن آلی ناپایدار محاسبه شد. نتایج به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی بررسی گردید. نتایج نشان داد که بیشترین مقادیر ماده آلی ذره ای، ماده آلی هم اندازه سیلت و رس، کربوهیدرات و ذخیره کربن مربوط به جنگل و کم ترین مقادیر مربوط به مرتع است. میانگین ماده آلی ذره ای در کاربری جنگل نسبت به دیم و مرتع به ترتیب 105% و 423% درصد بیشتر بود. نتایج نشان داد که بیشترین درصد کربن آلی ذره ای در خاکدانه های درشت وجود داشت. بنابراین، عواملی که پایداری و تخریب این خاکدانه ها را کنترل می کنند، می توانند ذخایر کربن آلی خاک را نیز کنترل نمایند. شاخص ذخیره کربن در کاربری های گندم دیم و مرتع نسبت به جنگل به ترتیب 45% و 82% کاهش نشان داد. همچنین شاخص مدیریت کربن در کاربری گندم دیم و مرتع نسبت به جنگل به ترتیب 67% و 2/80% درصد کمتر بود.  [f1]عبارت با روش عمق ثابت حذف شود.در قسمت مواد و روشها کامل و روشن این روش توضیح داده شده است.

بخش بندی اندازه دانه ای, ماده آلی ذره ای, ماده آلی هم اندازه سیلت و رس, شاخص مدیریت کربن