تحلیل زیبایی شناختی ساختاری جایگاه انسان در ترکیب بندی های استادمحمدسیاه قلم(مطالعه موردی: 27 نگاره)

تعدادی از تصاویر مرقعات کتابخانه توپقاپو استانبول را منسوب به سیاه قلم دانسته اند که در مورد تعداد آثار، محققین نظریات متفاوتی دارند. رهنورد60 تصویر و راکسبورگ 80 تصویر از مرقعات را به سیاه قلم منسوب کرده است و در اکثر نگاره ها امضای سیاه قلم دیده میشود . هویت نامشخص محمدسیاه قلم، شیوه نامعمول و سبک نقاشی های دور از سنتش، سالیان متمادی نظر هنرشناسان را به خود جلب نموده است. بدلیل نبود مدارک کافی برای شناخت این هنرمند نقاشی هایش به عنوان مجموعه ای از عناصر بصری که نشات گرفته از بینش و جهانبینی اوست، میتواند به شناخت بیشتر سیاه قلم کمک کند. بدلیل بیان نامعمولی که در آثار محمدسیاه قلم دیده میشود، در نگاره هایش عناصر زیادی ازجمله دیو، فرشته، اژدها، حیوان، طبیعت و انسان وجود دارد. انسان در آثار استاد محمد سیاه قلم حضور پررنگتری در نگاره ها دارد. همچنین موضوعات نگاره ها چه آنهایی که انسان حضور دارد، یا عناصری مانند دیو با فعالیتهای انسانی مرتبط است. مانند رقص، شکار، اردوگاه زدن، چراندن حیوانات، آتش بازی و ... . در این پژوهش تلاش شده به بررسی انسان در نگاره های سیاه قلم پرداخته و انسان(پیکره ها) را از نظرتحلیل ساختاری صوری مانند پوشش، چهره پردازی، حالات و حرکات و رنگ بررسی نماید. روش تحقیق این پژوهش بصورت توصیفی تحلیلی است. مطالعات پژوهش از طریق منابع مکتوب و کتابخانه ای(اسنادی) صورت پذیرفته و بدین منظور 27 نگاره بصورت گزینشی مورد بررسی قرارگرفتهاست. یافته های پژوهش نشان میدهدکه مردان سهم بیشتری نسبت به زنان و کودکان در نگاره ها داشته اند، اما در ترکیب بندی فضای یکسانی را دارند و با موضوعات مشترک و در کنار هم دیده میشوند. از نظر نحوه اجرا، پوشش و چهره پردازی پیکره های مرد، زن و کودک شبیه هم تصویر شده اند. اما بدلیل زیاد بودن پیکره های مردان، تنوع پوشاک از جمله کفش، کلاه، لباس مردان نیز نسبت به زنان بیشتر بوده و زنان تنها با لباس ساده و پوشیده تصویر شده اند. رنگها در زنان، مردان و کودکان مشترک است.

کلیدواژه ها:

محمدسیاه قلم ، انسان ، ترکیب بندی ، زیبایی شناسی ساختاری