محسن تابان - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور، دزفول، ایران
نسترن کیومرثی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری ، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور، دزفول، ایران

همسازی با شرایط اقلیمی در جهت کاهش مصرف انرژی از جمله عواملی است که امروزه مورد توجه همگان است. یکی از راهکارهای طراحی اقلیمی در این مناطق تعبیه و طراحی فضاهای حائل و نیمه محافظت شده است. در معماری سنتی ایران، خانه تلفیقی بود از فضاهای متنوع با کیفیت های مختلف مانند؛ اتاق، حیاط، ایوان، رواق و مهتابی، که می توانستند به خوبی جوابگوی نیازهای عملکردی و روانی آدمی بوده و بر ارزش معماری بیفزایند. اما امروزه با حذف حیاط و ایوان در طراحی واحدهای آپارتمانی و جایگزین کردن آنها با تراس های نامناسب، کارایی کیفی مسکن کاهش یافته است. بررسی گونه های مختلف خانه های مسکونی سنتی اصول زیادی را بر ما روشن می گرداند. حریم خانه را تنها حصار دور حیاط تعیین نمی کند و عوامل ظریف دیگری رابط بین فضای بیرون و درون می گردند. در این میان ایران، به عنوان مهمترین این فضاها در ابعاد، فرم و جایگاه های متنوع به عنوان فصل مشترکی بین دو فضای باز و بسته و یا به صورت مجزا، در بناهای مختلف معماری سنتی دیده می شود.در این مقاله با ترکیبی از روشهای تحقیق توصیفی- تحلیلی، گردآوری اطلاعات کتابخانهای، و در بعضی از موارد مطالعات میدانی به صورت حضور در محل و مشاهده ی مستقیم و پرسوجو از از صاحب نظران به بررسی فضای حائل بناها پرداخته شده است. برای تحقق این موضوع . ا نمونه از خانه های سنتی اقلیم گرم و خشک از شهرهای شیراز، اصفهان، کاشان، یزد، ابرکوه، کرمان و 10 نمونه از خانه های سنتی اقلیم گرم و نیمه مرطوب از شهرهای دزفول و شوشتر، مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج حاصل از بررسی خانه های سنتی این شهرها، بیانگر آن است که اقلیم و عملکرد فضاهای کالبدی مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر شکل گیری نظام و اصول طراحی در الگوی فضایی خانه ی سنتی است. لذا عوامل نشات گرفته از این عناصر شامل، جهت استقرار فضاها و استفاده از ایوان های عمیق یا طولی با توجه به عملکرد و جهت قرارگیری، تهویه طبیعی و ... هویت بخش خانه های سنتی است.

اقلیم گرم وخشک، اقلیم گرم و نیمه مرطوب، ایوان، فضای حائل.