سیده هدی پیشوائی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه، فیروزکوه، ایران
منصوره رضاسلطانی - استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه، فیروزکوه، ایران

معماری قدیم، آرامش وامنیت را برای ساکنین خود به ارمغان می آورد. افراد از بودن در خانه ، لذت می بردند. در حالیکه امروزه، لذت و خوشگذرانی باید در بیرون از خانه شکل بگیرد، خانه دیگر مکانی نیست که بتواند خلوت و آرامش را برای ساکنین خود فراهم آورد و افراد مهمانی های خود را در رستوران و هتل برگزار می کنند و برای آرامش خود و اینکه بتوانند دقایقی را خلوت کنند، به پارک های شهر می روند. خانه که قبلا کارکردهای فراوان داشت و فضاهای زیادی در آن طراحی می شد، اکنون هم فضاهای خانه و هم کارکردهای آن به شدت تقلیل یافته است و این امر در روحیه ساکنان بسیار تاثیر گذار است. با توجه به شیوه زندگی در فرهنگ های مختلف، به نظر می رسد که مفهوم خلوت بصری در طراحی در مسکن، در فرهنگ های مختلف کمتر مورد توجه قرار می گیرد. طبق بررسی های انجام شده، مقوله خلوت بصری و کنترل آن از طریق فراهم آوردن سلسله مراتب تعریف شده از فضای باز، در بین همه فرهنگ ها وجود دارد و یکی از مباحث اساسی ضوابط تدوین شده در معماری وشهرسازی پایدار هر کشور می باشد و رعایت آن الزامی می باشد. با این تفاوت که نمود آن در برخی متفاوت است. از طرفی دیگر، با بررسی آموزههای دینی و اسلامی درارتباط با ویژگی های خانه مطلوب با مقولاتی مانند توصیه به داشتن حریم خانه، پرهیز از اشراف متقابل، نور در خانه، پرهیز از بیهودگی، ایجاد آرامش، امنیت، سکون و ... مواجه می شویم. در نتیجه، با در نظر گرفتن دین اسلام و مبانی فقهی مربوط به محرمیت، ضرورت توجه به به بحث خلوت و اشراف در ضوابط مربوط به ساخت وساز کشور دوچندان می گردد. این مقاله، درصدد است تا با تعریف مفهوم خلوت و متغیرهای زیرمجموعه این مفهوم، چگونگی کاربست آن را در طراحی مسکن امروزی مورد بررسی قرار دهد.

خلوت، مسکن، روانشناسی محیط، محیط کالبدی