بررسی تنوع ژنتیکی برخی از جمعیت های شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) ایران با استفاده از خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 373

فایل این مقاله در 18 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JOPP-26-4_013

تاریخ نمایه سازی: 24 تیر 1399

چکیده مقاله:

سابقه و هدف: شیرین بیان گیاهی چند ساله و از خانواده Fabaceae است که بومی نواحی مدیترانه، جنوب روسیه و آسیا بوده ولی امروزه در سراسر اروپا، خاورمیانه و آسیا کشت می شود. این گیاه در مناطق مختلف ایران رویش دارد. هر چند از شمال تا جنوب ایران گیاه شیرین بیان به صورت خودرو می روید، ولی از آنجا که این گیاه را با ریشه از زمین بیرون می آورند، بتدریج از میزان آن در طبیعت کاسته می شود، به طوریکه در استان های جنوبی کشور به ویژه استان های فارس و کرمان این گیاه در خطر انقراض قرار دارد بنابراین توجه خاص و روزافزون به حفظ ذخایر ژنتیکی این گیاه بیش از پیش احساس می شود. تلاش در جهت حفظ رویشگاه ها و به ویژه منابع ژنتیک گیاهی موجود در آنها از طریق شناسایی، محافظت دائمی، احیاء و تکثیر منابع تجدید شونده گیاهی گامی موثر در جهت حفظ و بقاء گونه مورد نظر و در نهایت حفاظت رویشگاه طبیعی آن است. بررسی ویژگی های کمی و کیفی این گیاه در رویشگاه های طبیعی موجود در مناطق مختلف کشور نقش بسزایی در شناسایی اکوتیپ های برتر جهت کشت و اهلی سازی این گیاه با ارزش دارویی دارد. مواد و روش ها : به منظور بررسی تنوع صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی جمعیت های مختلف در شرایط اقلیمی زنجان، پس از جمع آوری جمعیت ها در فصل پاییز، ریزوم های با قطر دو و طول 15 سانتی متر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تکرار با فاصله بین ردیف 60 و روی ردیف 40 سانتی متر کشت شدند. صفات مورفولوژیکی و عملکردی جمعیت ها مختلف در اواخر فصل رشد مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات ارتفاع بوته، عرض بوته، طول برگ، عرض برگ، تعداد برگچه، طول برگچه، عرض برگچه، تعداد شاخه جانبی، قطر ساقه اصلی، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک اندام هوایی و وزن خشک ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی، عملکرد اندام هوای در مترمربع، عملکرد ریشه در مترمربع، فنل کل، فلاونوئید کل و اسیدگلیسیریزیک بررسی شدند. داده ها با استفاده از نرم‎افزار آماری SAS و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به منظور گروه بندی جمعیت ها تجزیه خوشه ای به روش وارد و تجزیه به عامل ها با استفاده از روش چرخش وریماکس انجام شد. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که در بین 22 جمعیت شیرین بیان از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در سطح یک درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. بیشترین میزان ارتفاع بوته در جمعیت AH (cm 99) بیشترین عرض بوته در جمعیت E (cm 6/86 )، بیشترین وزن تر اندام هوایی در جمعیت D ( gr/plant4/400)، بیشترین وزن تر ریشه در جمعیت E (gr/plant 2/365 )، بیشترین عملکرد اندام هوایی در جمعیت D ( gr/m275/643) ، بیشترین عملکرد ریشه در جمعیت E (gr/m25/692) و بیشترین درصد اسیدگلیسیریزیک در جمعیت D (3/8 %) بودند. صفت عملکرد ریشه با صفات ارتفاع بوته، عرض بوته، قطر ساقه اصلی، طول برگچه، تعداد شاخه جانبی، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، عملکرد اندام هوایی، فنل کل، فلاونوئید کل و اسیدگلیسیریزیک همبستگی مثبت و معنی دار در سطح یک درصد و با صفت نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی همبستگی مثبت و معنی داری در سطح پنج درصد است ولی با صفات طول برگ، عرض برگ، تعداد برگچه و عرض برگچه همبستگی معنی داری ندارد. براساس نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، 22 جمعیت شیرین بیان در چهار گروه اصلی قرار گرفتند. تجزیه به عامل ها نشان داد که چهار عامل اول توانستند 841/84 درصد از کل واریانس را توجیه نمایند. نتیجه گیری: نتایج کلی این پژوهش نشان داد که تنوع زیادی در بین جمعیت های مورد بررسی براساس صفات مورفولوژیکی و عملکردی وجود دارد که نشان دهنده پتانسیل ژنتیکی بالا در بین جمعیت های مختلف می باشد. با توجه به نتایج جمعیت های D، E، MS، SH، SP و TF دارای

کلیدواژه ها:

نویسندگان

قاسم اقلیما

گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

محسن ثانی خانی

عضو هیت علمی باغبانی دانشگاه زنجان فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی - ژنتیک مولکولی و انتقال ژن - حفظ، تکثیر و نگهداری ذخایر

عزیزاله خیری

گروه علوم باغبانی- دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

جواد هادیان

پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران