محمد حسن یزدانی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
مهدی پارسای مقدم - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
افشار سیدین - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه و تهدیدات مستمر کشورهای همسایه و غیر همسایه، متاسفانه پروژه ها و تاسیسات اقتصادی و زیربنایی بدون ملاحظات دفاعی و امنیتی به صورت یک هدف عریان و تهدیدی قابل دسترس دشمن و هر تهاجمی استقرار یافته است.یکی از اصول پدافند غیرعامل ساخت پناهگاه­ در جهت کاهش آسیب­ها در حوزه انسانی است، اما آنچه که در این بین مهم می­نماید، موقعیت محدوده های مورد نظر جهت ساخت پناهگاه­های عمومی است. ازاین­رو، این پژوهش به روش کاربردی و توسعه ای با هدف مطالعه و بررسی برای مکان­یابی­ پناهگاه از منظر پدافند غیرعامل برای شهر اردبیل، 11 شاخص تاثیرگذار در قالب 3 مولفه ویژگی های کالبدی ، شرایط شهر در وضعیت جنگ ، معیارهای محیطی- طبیعی انتخاب شدند و ضرایب اهمیت هر یک از این شاخص ها با به کارگیری فرایند تحلیل شبکه­ای مورد سنجش قرار گرفت. همچنین، سطح شهر بر اساس شاخص­های مذکور جهت احداث پناهگاهها با تولید لایه­های اطلاعاتی و از طریق هم­پوشانی لایه ها، توسط نرم­افزار GIS، ارجح­ترین مکان­ها جهت سایت­های پناهگاهی در شهر اردبیل مشخص گردید. یافته­ها حاکی از این است که بیشترین میزان ضریب اهمیت به معیار فاصله از مراکز مورد هدف دشمن (214/0) و کمترین میزان ضریب اهمیت به معیار فاصله از گسل (042/0) تعلق گرفت. نتایج ارزیابی­های صورت گرفته بر اساس معیارهای مختلف پهنه های مرکزی، شرقی و شمال شرقی شهر اردبیل مناسب­ترین نقاط برای احداث پناهگاه­های چند منظوره از منظر پدافند غیرعامل هستند؛ لذا با توجه به پهنه های بهینه مشخص شده، 8 سایت پیشنهادی برای استقرار پناهگاه چندمنظوره در محدوده مورد مطالعه مشخص شد و با استفاده از مدل TOPSIS به اولویت­بندی این مراکز اقدام شد که نتایج  این رتبه­بندی نشان داد که پایگاه شماره 1، 6 و 5 بالاترین قابلیت و پایگاه شماره 7 کمترین قابلیت را برای استقرار پناهگاه چندمنظوره دارا ند.  

مکان یابی, پناهگاههای عمومی, پدافند غیرعامل, تحلیل شبکه, شهر اردبیل