نقش فرهنگ اسلامی در کالبد بافت قدیم و جدید شهرهای اسلامی مطالعه موردی: شهر شاهرود

علی رغم وجود پایه های غنی فرهنگی، تاریخی و فناورانه در معماری و شهرسازی ایران، شرایط امروزی مبین ضعف، ناکارائی،ازخود بیگانگی و بحران هویتی است عدم وجود یک الگوی شیوه من برای پیاده سازی خواسته های دلسوزانه نسبت به رویکردهای شهرسازی اسلامی از مهم ترین مسائل امروزین است این مساله در بازسازی بافت های تاریخی شهری نمود ویژه ای پیدا می کند مشکلات یاد شه به طور خاص با تکیه بر نمایان گر ریخت شناسی، مشهودتر است. به عبارت دیگر تضادهای حاصله در ریخت سنتی و موجود بافت های تاریخی در شهرهای ایرانی اسلامی، از دیدگاه کیفیات محیطی مرتبط، پایگاه چالش های طراحانه ای هستند که می باید مورد توجه قرار گیرند. در این مقاله باهدف شناسایی هنجارهای ریخت شناسی از منظر فرهنگ و اندیشه اسلامی، ضمن تعریف شهر اسلامی، عناصر و مولفه های آن، به مقایسه بافت تاریخی شهر شاهرود با شهرهای ایرانی اسلامی کهن پرداخته شده است. با عنایت به لزوم کاربست میزان شهرسازی اسلامی در شهرهای امروز، هدف از طرح این پژوهش، رسیدن به یک الگوی وحد نیست، بلکه مقصود این است که بتوان از این معیارها به فراخور گونه های ارزشی و متناسب با مقطع زمانی در هر شهری استفاده نمود. مقاله ی حاصر در تلاش است تا به این پرسش پاسخ بدهد که چگونه و با چه معیارهایی می توان بافت تاریخی شهر شاهرود را برای رسیدن به الگوی ایرانی اسلامی ارزیابی کرد و ایا ساختار ریخت شناسی این شهر از نظام شهرهای اسلامی پیروی می نماید این پژوهش با رویکردی تطبیقی، حاصل مشاهدات و برداشت های مکرر و فراوان از بافت تاریخی شهر شاهرود و تحلیل آن، و هچنین تطبیق دیدگاه صاحبنظران است الگوی مفهومی مقاله پیش رو براساس روش تحقیق کیفی و با تکیه بر شیوه های برداشت مصاحبه عمیق، مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی بوده است. شیوه ی استنباط از برداشت ها تحلیل محتوا است. نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که هنجارهای ریخت شناسی حاصل از دیدگاه نظریه پردازان مختلفی چون توسلی، نقره کار و نقی زاده بطور مشخص در شاهرود بازتاب نموده است و ریخت شناسی بافت تاریخی این شهر از الگوی اسلامی تبعیت می کند. بنابراین تغییرات گسترده در ساختار ایرانی و اسلامی این شهر وجود نداشته است اما مداخلات کالبدی گسترده که طی چند دهه اخیر صورت گرفتهاست، خطر اضمحلال ساختار ریخت شناسی بافت قدیم را در پی دارد.

کلیدواژه ها:

شهر اسلامی ، مدیریت شهری ، ریخت شناسی ، شاهرود ، فرهنگ اسلامی