سید احمد رضا خضری - استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران
جمال موسوی - دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران
محمد محمودپور - استادیار گروه جغرافیای تاریخی پژوهشکده علوم انسانی
سمانه خلیلی فر - دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن دانشگاه تهران

  گیلان تا پیش از برآمدن صفویان از استقلال نسبی برخودار بود و به دست حکومت­های محلی اداره می­شد. حاکمان محلی گیلان با حکومت های خارج از مرزهای گیلان به ویژه صفوی و عثمانی روابط سیاسی و اقتصادی داشتند. حکومت­های محلی گیلان به­ویژه کیاییان در به قدرت رساندن صفویان نقش موثری داشتند؛ از این رو صفویان در آغاز با آنها به مدارا و تسامح رفتار کردند، اما پس از انتقال پایتخت صفویان به قزوین، استقلال سیاسی آنها مخصوصا روابط آنها با عثمانیان را تاب نیاوردند و گیلان به یکی از عرصه­های ستیز بین عثمانی و صفوی تبدیل شد. پرسش اصلی مقاله بر چرایی و چگونگی منازعه بین دولت­های عثمانی و صفوی بر سر گیلان است. این نوشتار با بررسی منابع تاریخی و تحلیل آنها نشان داده است عثمانیان و صفویان برای به دست آوردن برتری مذهبی در گیلان و تسلط بر منابع اقتصادی به ویژه صنعت ابریشم و راه تجاری بین المللی آن با یکدیگر رقابت می­کردند تا اینکه در نهایت با فتح گیلان به دست شاه عباس، بیشتر مردم گیلان به تشیع دوازده­امامی گرایش یافته و منافع اقتصادی و تجاری گیلان، تماما در اختیار صفویان قرار گرفت.  

اسحاقوندان, تاریخ گیلان, تجارت دریای کاسپین, جنگ­های عثمانی-صفوی, کیاییان