رضا صحت منش - استادیار گروه تاریخ دانشگاه جیرفت

آموزش نظام در دوره قاجار (13441209ق/ 19251794م) با هدف تحول در نظام و تجهیز آن به دانش جدید بود. این آموزش هم در بعد عملی و هم با گشایش دارالفنون (1268ق/1852م) در بعد نظری صورت گرفت. این مساله که این آموزش­ها تا چه اندازه منجر به تحول نظامی در دوره قاجار گردید، هدفی است که پژوهش حاضر در پی آن است. پژوهش پیش­رو با روش آماری و توصیفی­ تحلیلی در پی پاسخی برای این پرسش است که آموزش نظری و عملی نظامی چه تاثیری در رشد دانش نظامی و جایگاه نظامیان در دوره قاجار داشت یافته­های پژوهش حاکی از آن است که ارتش قاجار بیش از یکصد و سی سال تحت آموزش عملی و نظری قرار گرفت؛ اما شیوه­های جذب نظامیان و احراز مناصب نظامی مبتنی بر نظام آموزشی نبود. بیش­ترین استخدام معلمان خارجی دارالفنون با فراوانی 26/29 درصد در زمینه نظامی بود. از میان 104 دانشجوی ورودی به توپخانه و پیاده­نظام دارالفنون هیچ کدام به مقام مهمی در نظام دست نیافت و بیش­تر دانش­آموختگان این دو حوزه با فراوانی 34/41 درصد، جذب مشاغل اجرایی و به خصوص تلگراف شدند. مهم­تر از همه، از میان آنان تنها 3 نفر برابر با 88/2 درصد به مقام معلمی پیاده­نظام دارالفنون رسیدند.  

آموزش, وابستگی نظامی, نظامیان, معلمان خارجی, دارالفنون, قاجار