حامد رضایی - اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب
سعید سعادت - اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب
رسول میرخانی - کارشناس موسسه تحقیقات خاک و آب

امنیت غذایی در کشاورزی پایدار زمانی محقق خواهد شد که غذای کافی، سالم و مغذی قابل دسترس برای انسانها تولید شده و افزون بر حفظ محیط زیست، کیفیت غذا نیز کاهش نیابد. در دهه های 40 و 50 میلادی عملکرد محصولات با استفاده از نهاده هایی همچون کود، سم، آبیاری و دیگر عوامل افزایش یافت. اما این افزایش عملکرد باعث کاهش غلظت عناصر در گیاهان( کاهش کیفیت محصولات) شده و عموماً به اثر رقت 1 معروف می باشد. در تامین امنیت غذایی، اگر چه کودهای شیمیایی نقش غیر قابل انکاری را در تامین غذای مورد نیاز جمعیت در حال رشد دارد، لیکن کیفیت محصولات نیز امری مهم به شمار می رود که در تعریف امنیت غذایی نیز این امر لحاظ شده است. مطالعات مختلفی در زمینه کاهش غلظت عناصر غذایی در گیاهان در اثر مصرف کودهای شیمیایی انجام شده است . برخی مطالعات انجام گرفته حاکی از کاهش 5 تا 40 درصدی غلظت عناصر در سبزیجات و میوه ها بوده است. این در حالی است که نزدیک به نیمی از جمعیت جهان دچار کمبود یک یا تعداد بیشتری عناصر غذایی و ویتامین ها می باشند که اثرات قابل توجهی بر سلامت، باروری و نشاط انسان دارد. رفع این مشکل در ابتدا بر شیوه هایی همانند استفاده از مکملها در رژیم غذایی استوار بود. اما این شیوه امکان دسترسی همه افراد را فراهم نکرده و در ضمن برای مقابله با معلول تنظیم شده بود. در حالی که درچرخه غذا بایستی به نحوی عمل نمود تا مواد اولیه غذایی قادر به تامین عناصر و مواد فتوشیمیایی مورد نیاز بشر و با امکان دسترسی همگان در همه زمانها باشد. برای مقابله با چالشهای فوق راهبردهای جدیدی در مدیریت زراعی، اصلاح نباتات، مدیریت قابلیت استفاده عناصر در خاک و جذب آن توسط گیاهان و فراهمی زیستی برای انسان ارائه گردیده است . غذاهای عملگر یا فرا سودمند 2 در سالهای اخیر با توجه به این مفاهیم ارائه گردیده است. در این مقاله ضمن بررسی و تجزیه و تحلیل برخی مطالعات انجام شده در رابطه با کاهش غلظت عناصر غذایی در گیاهان بویژه سبزیجات، میوه ها و غلات با مودص، رتلاف شکهای صورت گرفته برای تقلیل آن در داخل و خارج کشور مورد بررسی و تجزیه و تحلیل رقفترا ه ر و گ سپس به نقش غذاهای عملگر در رفع این اثرات و افزایش کیفیت محصولات پرداخته می شود.

کود، عناصر غذایی، اثر رقت، غذاهای عملگر