احمد حسینی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام
محمدرضا جعفری - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام
شمس اله عسگری - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام

سابقه و هدف: درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه از اهمیت و جایگاه خاصی در جنگلهای زاگرس برخوردارند. شناخت ویژگی های اکولوژیک رویشگاهی در ارتباط با موقعیت درختان کهنسال می تواند اطلاعات خوبی جهت ارائه راه کارهای مدیریتی برای حفظ درختان کهنسال و یا گسترش تعداد آنها به ما دهد. پژوهش حاضر با هدف شناخت ویژگی های اکولوژیک رویشگاه های درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه در جنگل های بلوط استان ایلام انجام شد. سابقه و هدف: درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه از اهمیت و جایگاه خاصی در جنگلهای زاگرس برخوردارند. شناخت ویژگی های اکولوژیک رویشگاهی در ارتباط با موقعیت درختان کهنسال می تواند اطلاعات خوبی جهت ارائه راه کارهای مدیریتی برای حفظ درختان کهنسال و یا گسترش تعداد آنها به ما دهد. پژوهش حاضر با هدف شناخت ویژگی های اکولوژیک رویشگاه های درختان کهنسال بلوط ایرانی و بنه در جنگل های بلوط استان ایلام انجام شد. مواد و روش ها: طی جنگل گردشی های زیاد، درختان کهنسال بر اساس معیار قطر برابر سینه شناسایی و انتخاب شدند و ویژگیهای کمی آنها شامل قطر برابر سینه و قطر حداقل و حداکثر تاج و شرایط رویشگاهی آنها شامل شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، عمق خاک، نزدیکی به رودخانه یا منبع آب اندازه گیری یا ثبت شد. مواد و روش ها: طی جنگل گردشی های زیاد، درختان کهنسال بر اساس معیار قطر برابر سینه شناسایی و انتخاب شدند و ویژگیهای کمی آنها شامل قطر برابر سینه و قطر حداقل و حداکثر تاج و شرایط رویشگاهی آنها شامل شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا، عمق خاک، نزدیکی به رودخانه یا منبع آب اندازه گیری یا ثبت شد. یافته ها: نتایج نشان داد که درختان کهنسال بلوط عمدتا در طبقه شیب ملایم و درختان کهنسال بنه بیشتر در طبقه شیب نسبتا ملایم قرار دارند. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده بلوط و بنه در جهت جنوبی قرار گرفته اند. درختان کهنسال بلوط اغلب در طبقه ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا پراکنش دارند، اما درختان کهنسال بنه در طبقات ارتفاعی 1700-1300 و 2000-1700 متر از سطح دریا پراکنش یافته اند. از نظر دسترسی به آب های جاری، هیچ یک از درختان کهنسال بلوط و بنه به منابع آبی دسترسی نداشته و همگی از بارش های جوی تغذیه می شوند. سطح تاج درختان کهنسال بلوط و بنه بهتر از قطر برابر سینه آنها به تغییرات شرایط رویشگاه پاسخ داده و نحوه تغییرات آن بسته به نوع گونه متفاوت بود. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده به دلیل اینکه در شیب های ملایم قرار گرفته اند، از عمق خاک مناسب تری نسبت به محیط اطراف خود برخوردارند. نتایج نشان داد که درختان کهنسال بلوط عمدتا در طبقه شیب ملایم و درختان کهنسال بنه بیشتر در طبقه شیب نسبتا ملایم قرار دارند. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده بلوط و بنه در جهت جنوبی قرار گرفته اند. درختان کهنسال بلوط اغلب در طبقه ارتفاعی 1700-1300 متر از سطح دریا پراکنش دارند، اما درختان کهنسال بنه در طبقات ارتفاعی 1700-1300 و 2000-1700 متر از سطح دریا پراکنش یافته اند. از نظر دسترسی به آب های جاری، هیچ یک از درختان کهنسال بلوط و بنه به منابع آبی دسترسی نداشته و همگی از بارش های جوی تغذیه می شوند. سطح تاج درختان کهنسال بلوط و بنه بهتر از قطر برابر سینه آنها به تغییرات شرایط رویشگاه پاسخ داده و نحوه تغییرات آن بسته به نوع گونه متفاوت بود. اکثر درختان کهنسال شناسایی شده به دلیل اینکه در شیب های ملایم قرار گرفته اند، از عمق خاک مناسب تری نسبت به محیط اطراف خود برخوردارند. نتیجه گیری: ویژگی های اکولوژیک مطلوب موقعیت های رویشگاهی درختان کهنسال شناسایی شده از دلایل پایداری آنها در امتداد عمر طولانی خود هستند.

رویشگاه جنگلی, توپوگرافی, موقعیت درخت, درختان کهنسال, ایلام