بررسی سازگاری و عملکرد پروونانس های گونه های صنعتی اکالیپتوس در ایستگاه تصفیه فاضلاب شهر قم

سابقه و هدف: بسیاری از گونه های جنس اکالیپتوس با رشد سریع و تنوع ژنتیکی بالا برای جنگل کاری در مناطق مختلف اکولوژیک استفاده می شوند. این پژوهش به منظور ارزیابی عملکرد برخی گونه ها و پروونانس های اکالیپتوس به مدت سه سال در ایستگاه تصفیه فاضلاب در پنج کیلومتری شمال شرقی شهر قم اجرا گردید. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور ژنوتیپ در شش سطح و زمان در سه سطح در چهار تکرار روی نهال های پنج ساله اکالیپتوس اجرا شد. آبیاری با استفاده از فاضلاب تصفیه شده شهر قم صورت گرفت. ژنوتیپ های انتخابی شامل شش پروونانس از گونه های Eucalyptus camaldulensis Dehnh.،E. Microtheca Muell. و E. rubida Deane & Maiden بود. صفات رویشی شامل: ارتفاع نهال برحسب متر، قطر تنه در ارتفاع 30 سانتی متری از سطح زمین بر حسب سانتی متر، رشد ارتفاعی، رشد قطری و نسبت ارتفاع به قطر اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل های آماری نظیر تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات بین ژنوتیپ های انتخابی و سال های مختلف صورت گرفت و در نهایت سازگاری و عملکرد رشدی گونه ها در شرایط آزمایش معرفی گردید. یافته ها: اثر تیمار (گونه ها و پروونانس های مختلف اکالیپتوس)، اثر تکرار، اثر متقابل تکرار در تیمار و اثر سال بر ارتفاع درخت در سطح احتمال 1% معنی دار بود. مقایسه میانگین صفات نشان داد که گونه ها و پروونانس ها از نظر ارتفاع در پنج گروه مجزا و یک گروه مشترک قرار گرفتند که از بین آنها E. camaldulensis 41ch در بالاترین گروه قرار گرفت. همچنین از نظر قطر تنه نیز درختان در چهار گروه مجزار قرار گرفتند. براساس این نتایج E. camaldulensis 41ch بیشترین قطر تنه و پس از آن E. camaldulensis Qom در گروه های اول و دوم قرار گرفتند. همچنین از نظر رشد ارتفاعی E. camaldulensis 41ch و E. camaldulensis Qom در گروه اول و گونه های E. microtheca 62 و E. rubida 166sh در گروه آخر قرار گرفتند. از نظر رشد قطری تنه E. camaldulensis Qom در گروه اول و گونه E. rubida 166sh در گروه آخر قرار گرفت. از نظر نسبت ارتفاع به قطر تنه گونه های مورد بررسی در دو گروه مجزا و سه گروه مشترک قرار گرفتند، بر اساس این نتایج 41zh E. camaldulensis با بیشترین نسبت ارتفاع به قطر تنه در گروه اول قرار گرفت. نتیجه گیری: نتایج کلی تحقیق در طی سه سال اجرای طرح نشان داد که E. camaldulensis 41ch از نظر قطر و ارتفاع بیشترین مقدار را داشت. به نظر می رسد این پروونانس برای تولید صنعتی چوب نسبت به سایر گونه ها و پروونانس های اکالیپتوس عملکرد بالاتری داشته باشد. همچنین E. camaldulensis Qom نیز از نظر رشد قطری و ارتفاعی در رتبه اول قرار داشت، به نظر می رسد این برتری به دلیل منشا بذر (قم) و سازگاری با شرایط منطقه باشد. در مجموع نتایج پژوهش نشان داد که در میان گونه های مورد بررسی E. camaldulensis بالاترین رتبه را از نظر رشد ارتفاعی و رشد قطری داشت و پس از آن E. microtheca در رتبه بعدی قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

ارتفاع نهال ، اکالیپتوس ، پساب ، قطر تنه ، قم