سعید صادق زاده حمایتی - استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
داریوش طالقانی - دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
پرویز فصاحت - استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

تنش آبی یکی از محدودیت های گسترده در تولید محصولات و پایداری عملکرد می باشد. در چغندرقند، تنش آبی باعث کاهش عملکرد به میزان 10 تا 30 درصد شده که میزان آن در مناطق خشک و نیمه خشک افزایش می یابد. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر صفات کیفی 36 ژنوتیپ چغندرقند، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار 1391 در ایستگاه تحقیقات کمال آباد کرج وابسته به موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند اجرا شد. کرت اصلی شامل دو سطح آبیاری نرمال و اعمال تنش و کرت های فرعی شامل 36 لاین و رقم موردمطالعه بود. برای تعیین زمان آبیاری، از تشتک تبخیر کلاس A استفاده گردید. در شرایط بدون تنش، آبیاری ها بعد از 90- 80 میلی متر و در شرایط تنش، بعد از 270 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر صورت گرفت. صفات پوشش سطح خاک، پژمردگی و پیری در سه مرحله اندازه گیری شد. در هنگام برداشت پس از حذف حاشیه، ریشه ها برداشت و جهت تعیین صفات کیفی آن ها خمیر مخلوط تهیه شد. تنش خشکی و ژنوتیپ در سطح احتمال یک درصد بر پوشش سطح خاک توسط سایه انداز تاثیر معنی داری گذاشتند. با افزایش دور آبیاری از 90 به 270 میلی متر تبخیر، میانگین پوشش سطح خاک از حدود 57 به 38 درصد کاهش نشان داد و همچنین، تسریع در کاهش سطح سبز در مزرعه از 81 به 67 روز پس از کاشت مشاهده شد. نمره پژمردگی بوته ها در شرایط نرمال باگذشت 116 روز از کاشت (2.035) نسبت به نمره دهی طی 87 روز پس از کاشت (1.035) حدود 97 درصد افزایش یافت اما در شرایط تنش، نمره پژمردگی بوته ها در 87 روز پس از کاشت (2.528) تنها با 51 درصد افزایش در 116 روز پس از کاشت به 3.813 افزایش یافت. تنش خشکی موجب افزایش نمره پیری بوته ها (1.90) نسبت به شرایط نرمال (به ترتیب معادل 1.54 و 1.501) شد. همچنین میانگین عیار قند ناخالص و خالص در واکنش نسبت به تنش، به ترتیب معادل 33 و 43 درصد کاهش و میزان سدیم محتوی ریشه و قند ملاس به ترتیب معادل 23 و 13 درصد افزایش معنی داری یافت. با در نظر گرفتن کلیه شاخص های کیفی محصول (شامل عیار قند ناخالص و خالص، میزان ناخالصی های ریشه، ضریب قلیائیت و قند ملاس)، ژنوتیپ های 1 و 30 در هر شش صفت، ژنوتیپ های 10، 28، 31 و 33 در پنج صفت و ژنوتیپ های 8، 12، 27، 34 و 35 در چهار صفت از شرایط مناسب تر نسبت به سایر مواد ژنتیکی موردمطالعه برخوردار بودند.

تحمل به خشکی, خصوصیات کیفی, چغندرقند