وحید اسماعیل زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، تهران، ایران
حسین زاهدی - استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر
یونس شرقی - استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر
سید علی محمد مدرس ثانوی - استاد فیزیولوژی گیاهان زراعی گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

کلزا (Brassica napus L.) یکی از مهم ترین گیاهان جهت تولید روغن خوراکی در جهان بوده و شوری نسبی آب برخی از مناطق ایران از عوامل افت عملکرد این گیاهان است. زئولیت­ها گروهی از کانی­های متخلخل طبیعی هستند که با ساختمان کریستالی خود قادرند تا 70 درصد حجم خود آب جذب کنند که ناشی از ساختمان بلوری و تخلخل بالای آن ها می­باشد. اخیرا تحقیقات گسترده ­ای درباره تاثیر زئولیت در گیاهان زراعی انجام شده است و در این میان بررسی اثر متقابل این ماده بر عملکرد کلزا ضروری به نظر می­رسد. بدین منظورآزمایشی به ­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه­ ی تحقیقاتی دانشکده­ ی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش شوری در سه سطح شاهد، شوری 5 و 10 دسی­ زیمنس بر متر، کاربرد زئولیت در دو سطح شاهد و 8 تن در هکتار و ارقام کلزا در چهار سطح زرفام، ساری­گل، هایولا و RGS بودند. در انتها صفاتی از قبیل عملکرد دانه، اجزای عملکرد، عملکرد و درصد روغن و شاخص سبزینگی اندازه­ گیری شد. نتایج نشان داد اثر رقم بر تمامی صفات موردبررسی به جز شاخص برداشت معنی­ دار بوده و هیچ یک از تیمارهای آزمایشی اثر معنی­داری بر درصد روغن نداشتند. صفات تعداد دانه در غلاف و شاخص برداشت تحت تاثیر تنش شوری قرار نگرفتند و زئولیت بر عملکرد دانه، تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت و شاخص سبزینگی معنی­داری شد. نتایج نشان داد کاربرد زئولیت در سطوح شوری صفر و تنش متوسط می­تواند عملکرد دانه رقم  RGSرا 26 و 9 درصد افزایش دهد. رقم ساریگل در شرایط بدون تنش و رقم زرفام در شرایط تنش شدید با اختلاف 22 درصد به ترتیب بیش ترین و کمترین وزن هزار دانه را داشتند. رقم ساریگل در شرایط شاهد تنش و زئولیت با اختلاف 66 درصد نسبت به رقم زرفام در شرایط تنش شدید و شاهد زئولیت بیشترین عملکرد روغن را دارا بود. همچنین رقم زرفام در شرایط تنش متوسط و عدم کاربرد زئولیت مقادیر شاخص سبزینگی بیشتری نسبت به همان رقم در شرایط تنش شدید و عدم کاربرد زئولیت دارد.

ارقام کلزا, درصد روغن, شاخص سبزینگی, عملکرد دانه