علی جلالوند - دانشجوی دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
بابک عندلیبی - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
افشین توکلی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
پرویز مرادی - بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویح کشاورزی، زنجان، ایران

خشکی یکی از مهم ترین تنش­های محیطی است که مورفولوژی، فیزیولوژی و بیوشیمی گیاه را تحت تاثیر قرار می­دهد به همین دلیل پژوهشی به منظور ارزیابی اسانس و خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه دارویی بادرشبویه در شرایط تنش خشکی در بهار سال­های 1393 و 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات با دو عامل سطوح رطوبتی و تنظیم کننده های رشد در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. عامل اصلی سطوح رطوبتی در دو سطح بدون تنش (آبیاری کامل تا انتهای دوره رشد)، تنش خشکی (آبیاری کامل تا قبل از شروع گلدهی و قطع آبیاری قبل از شروع گلدهی تا انتهای دوره رشد) اجرا شد. عامل فرعی سطوح مختلف اسید سالیسیلیک (800 و 1600 میکرو مولار)، سایکوسل (600 و 1200 میکرو مولار) و شاهد (محلول پاشی با آب مقطر) که قبل از گلدهی به­ صورت یک بار محلول پاشی اعمال شد. نتایج نشان داد که تاثیر سال بر میزان کلروفیل ­های a، b، کاروتنوئید، شاخص محتوای کلروفیل، مجموع کلروفیل ­های a و b، عملکرد و درصد اسانس در سطح یک درصد معنی دار شد و تاثیر سال بر میزان پرولین معنی­دار نبود. همچنین نتایج نشان داد که درصد و عملکرد اسانس در سال 1393 بیشتر از سال 1394 شد. اثر متقابل تنظیم کننده های رشدی در سطوح رطوبتی نشان داد که در شرایط تنش خشکی نشت الکترولیت ها افزایش می­یابد و درنتیجه پایداری غشاء نسبت به شرایط آبیاری نرمال کاهش پیدا می­کند. پایداری غشاء با عملکرد اسانس و شاخص محتوای کلروفیل همبستگی منفی و با میزان پرولین همبستگی مثبت و معنی­داری دارد. همچنین بین میزان کلروفیل­هایa و b و کاروتنوئید و مجموع کلروفیل­های a و b همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. اثر متقابل تنظیم کننده های رشد در رطوبت برای همه ترکیبات اسانس به جزء ترکیب Nerylactate در سطح یک درصد کاملا معنی دار شد. با توجه به نتایج آزمایش می­توان بیان کرد که تنش خشکی سبب کاهش عملکرد و درصد اسانس در گیاه بادرشبویه شد.

پرولین, پایداری غشاء, کلروفیل, بادرشبی