محمدامین زاهدی - دانشجوی کارشناسی پیوسته رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی بندرعباس
مهدی حسین پور - دانشجوی کارشناسی پیوسته رشته علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی بندرعباس
مرضیه زاهدی - لیسانس ریاضی، آموزگار ابتدایی

پژوهش حاضر درصدد ارزیابی محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی سال تحصیلی 9999-9998 بر مبنای مولفه های تفکر انتقادی و مولفه های خلاقیت است. ملاک تحلیل محتوا، مولفه های تفکر انتقادی ادوارد گلاسر و مولفه های خلاقیت گیلفورد می باشد. تحلیل رویکرد عمومی کتاب به تفکر انتقادی و خلاقیت با استفاده از تکنیک ویلیام رومی انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در کتاب مطالعات ششم ابتدایی نسبت به تفکر انتقادی بطور مناسب اما به مولفه های خلاقیت کم توجهی شده است. کتاب مطالعات با نمره بدست آمده برای تفکر انتقادی 0/4 نشان دهنده مناسب بودن آن است، طبق نتایج حاصل می توان گفت که به مولفه های (بازشناسی مسائل و پیدا کردن وسیله ها، بازشناسی فرضیه ها و ارزش های بیان نشده، تفسیر داده ها، استخراج نتایج و تعمیم آنها) بیشتر توجه کرده و بیشتر مطرح شده است، اما مولفه های (سنجش شواهد و ارزشیابی گزاره ها، بازشناسی روابط منطقی موجود بین گزاره ها، ارائه قضاوت های دقیق درباره ی پدیده ها) تقریبا بطور متوسط در این کتاب رعایت شده ومولفه های (جمع آوری و دسته بندی اطلاعات مرتبط، آزمودن تعمیم ها و نتایج بدست آمده) در این کتاب زیاد توجه نشده و مطرح نکرده است و در این زمینه ضعیف است. همچنین نتایج نشان می دهد که این کتاب در درس های آغازی و پایانی به مقوله های انتقادی توجه چندانی ندارد، اما در درس های میانی بالعکس، کتاب از مقوله های انتقادی بیشتر استفاده کرده و در متن مطرح کرده است. و برای مولفه های خلاقیت با نمره 0/97 دارای متون منفعل می باشد و طبق نتایج بررسی مولفه های خلاقیت می توان گفت که به مولفه ی (حساسیت به مسئله) توجه بسیاری شده است. و در متن زیاد مطرح شده همچنین به مولفه های (سیالی، ایده های جدید) تقریبا بطور متوسط پرداخته است و به مولفه های (ترکیب، پیچیدگی، ارزشیابی، بزرگنمایی) خیلی کم توجه شده و در این کتاب خیلی مطرح نکرده است و همچنین مولفه های (انعطاف پذیری، اقتباس، کوچک نمایی، جایگزینی، ایجاد ترتیب های دوباره، معکوس سازی) در این کتاب اصلا بکار نرفته و ضریب بکارگیری آن صفر می باشد. در تحلیل مولفه های خلاقیت گیلفورد در کتاب مطالعات ششم این نتیجه نیز بدست آمد که همه ی قسمت های کتاب (آغازی، میانی، پایانی) به یک نسبت به مولفه ها پرداخته است و توجه کرده است.

تفکر انتقادی، خلاقیت، تحلیل محتوا، کتاب درسی مطالعات اجتماعی