مهران علی الحسابی - عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران
فرناز برهانی داریان - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری

درحالیکه حق تمامی آحاد جامعه و شهروندان در استفاده از امکانات و زندگی متعادل و عادلانه در کنار سایرین به رسمیت شناخته م یشود، افرادی که با محدودی تهای جسمی و حرکتی روبرو هستند، بدلیل عدم پی شبینی تمهیدات مناسب در شبک ههای حمل و نقل شهری، فضاهای عمومی و حتی در خانه ها و واحدهای مسکونی، در حضور فعال در عرص ههای اجتماعی و خانوادگی با مشکلات بسیاری مواج هاند. بیشترین تلاشهایی که برای مناسب ساختن فضای سکونتی معلولین صورت م یگیرد، به رفع موانع حرکت و حضور آنها در فضاهای مختلف و افزایش آسایش و آرامش آنان در عرص ههای زندگی شخص یشان محدود م یشود. حال آنکه آماده سازی و مناسب نمودن محی طهای زندگی معلولین، بویژه خانه های آنها، طیف وسیعتری از اقدامات و روشهای کارامدتر و پیچیده تر نیاز دارد. در واقع با تغییراتی که در زندگی آحاد مختلف جامعه رخ م ینماید، بویژه با افزایش سن و فرارسیدن دوران کهولت افراد، توانای یهای جسمی آنان کاهش م ییابد و لازم است محیط زندگیشان آمادگی و ظرفیت کافی جهت ارائه امکانات لازم و تسهیلات مورد نیاز این قشر را داشته باشد. آنچه در این مقاله به عنوان یک راه حل بهینه برای این معضل پیشنهاد میگردد، طراحی مسکن انعطاف پذیر است. به این معنا که باید واحدهای مسکونی انعطاف پذیری طراحی نمود که علاوه بر آنکه رویکرد استفاده از ابزارهای حرکتی معلولین در آنها گنجانده شده باشد، پتانسیل تطبیق با نیازهای فضایی آنها را، در صورتی که این واحدهای مسکونی به عنوان محل سکونت دائمی شان مطرح گردد، در خود دارا باشند. در این صورت با رعایت بخشی از استانداردهای فضاهای حرکتی، فضاهای جمعی و سرویسها در تمامی خان ههای انعطاف پذیر می توان آنها را برای پذیرش معلولین و نیز افراد مسن به صورت موقت آماده نموده و در صورت نیاز با اعمال تغییرات مختصر و کم هزینه در واحدهای مسکونی، امکان اسکان دائم افراد با محدودیتهای جسمی و حرکتی را فراهم آورد. هدف از این مقاله پرداختن به علل نیاز به طراحی انعطاف پذیر مساکن، رویکرد انعطاف پذیری در مسکن معلولین و اصول طراحی آنها است، که در امتداد آن مطالعاتی در مورد نیازهای فضایی افراد با محدودیت جسمی و حرکتی، دسته بندی فضایی و استانداردهای طراحی مسکن برای اینگونه افراد مطرح خواهد گردید.

مسکن، انعطاف پذیری، معلولین