م معتمدی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
آ تیموری - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

در گروههای مختلف جانوران، صفاتی یافت می شوند که حاصل وقایع کاهنده (Reductive phenomena) هستند. از جمله این صفات می توان به نداشتن رنگدانه پوستی و تحلیل چشم در بعضی از جانوران غارزی و عدم فلس در بعضی از ماهیان اشاره نمود. این وقایع اغلب منجر به تکامل صفات با سازگاری های جدید می شوند که از آن به نام تکامل کاهنده یاد می شود. این وقایع کاهنده در اثر سازش طولانی مدت جمعیت ها در محیط هایی با شرایط اکولوژیکی سخت از جمله میزان شوری بالا و غلظت کم اکسیژن محلول در آب اتفاق می افتد. گونه های زیادی از ماهیان از جمله تعدادی از کپور ماهی دندان دار متعلق به جنس Aphanius از این طریق تکامل پیدا نموده اند. مکانیسم اصلی این پدیده هنوز بطور دقیق مشخص نشده، اما عملکرد ژن های خاصی از جمله اکتودیسپلاسین در مراحل تکوینی احتمالا در این پدیده نقش دارد زیرا این ژن مسئول تشکیل ساختارهای اکتودرمی مانند ناخن، دندان و فلس است. جهش در این مسیر ژنی، تکوین و تشکیل این ساختارها را کاهش می دهد. مقایسه فیلوژنتیکی تبارهای مختلف ماهیان نشان می دهد که وقایع کاهشی که در اثر کنترل ژنتیکی رخ می دهد، نقش مهمی در تکامل تبارهای مختلف ماهیان دارد و همچنین این وقایع در تبارهای مستقل ماهیان بطور جدا از هم رخ می دهد.

تکامل، ماهی، ساختارهای اکتودرمی، فنوتیپ کاهنده، ژن اکتودیسپلاسین.