بررسی انتقادی دیدگاه فنایی درباره حجیت ظنون عقلی (2)

ابوالقاسم فنایی به حجیت ظنون عقلی در فقه قائل است و تبعیض میان ظنون نقلی و عقلی را از نظر حجیت خردستیز می داند. هدف این نوشتار، نقد و ارزیابی چهار استدلال او در این مسئله به روش تحلیلی است. در ضمن این بررسی ها روشن می شود که (1) امکان دارد خداوند، سیره خردمندان را کنار بزند؛ (2) ممکن است از منظر دانای کل، ظنون حدسی در حیطه ای خاص، نوعا پرخطاتر از ظنون حسی باشند؛ (3) حجیت نداشتن ظنون عقلی مختص حیطه شریعت و افتاء است، نه دیگر حیطه های زندگی مومنان؛ (4) نهی از عمل به ظنون عقلی نه مستلزم دور است، نه خودشکن است و نه مستلزم تعطیلی نقل؛ و (5) معضلات پیش روی فقه سنتی به حجیت ظنون عقلی نمی انجامند. بر پایه نکات پیش گفته نشان داده ایم که استدلال های فنایی برای اثبات خردستیزی ناتمام اند و بنابراین برای کنار نهادن روایت های این باب در منابع اسلامی، دلیل موجهی در دست نیست.

کلیدواژه ها:

اخلاق دین شناسی ، حجیت ظنون عقلی ، معرفت شناسی دینی ، نقد روشن فکری دینی ، اجتهاد متداول ، ابوالقاسم فنایی