جعفر معصوم زاده - دانشجوی دکترای مهندسی صنایع - پژوهشکده توسعه تکنولوژی جهاد دانشگاهی
مرتضی رحمانی - پژوهشکده توسعه تکنولوژی

آلودگی هوا در تهران رفتار سیستمی دارد و ورودی ها و خروجی های آن مشخص است. با در نظر داشتن تعداد پارامترها و اهمیت پیامدها، تاثیر متقابل عوامل، تنوع راه کارها و سختی سنجش و پایش متغیرهای مرتبط، این موضوع از مصادیق یک سیستم پیچیده است. در این مقاله به شناخت علل اصلی بروز آلودگی هوا در شهر تهران و تخمین سهم هر کدام از علل آلودگی از جمله ترافیک در پیدایش آلاینده های اصلی پرداخته شده است. این کار با رسم نمودار علت و معلول یا نمودار استخوان ماهی و استفاده از نظرسنجی از خبرگان و روش وزن دهی با توجه به نوع و شدت پیامدهای آلودگی هوا انجام شده است. با توجه به سهم بسزای ترافیک در بروز آلودگی هوا، الزامات تکنولوژیک اعم از زیرساختی، سخت افزاری، نرم افزاری، اجتماعی و فرهنگی، برای کاهش ترافیک پایتخت و کنترل شاخص های ترافیک در محدوده استاندارد مطرح شده است. اهم شاخص های ترافیکی ذکر و مقادیر آنها در تهران در سال های 1384 و 1390 ارائه شده است. تجزیه و تحلیل مقادیر شاخص های مزبور، برآوردی از اثربخشی و کارایی نتایج اقدامات بهبوددهنده ترافیک در خلال سال های یادشده در بالا را می دهد. با توجه به معضل آلودگی هوا و ترافیک شدید در بسیاری از کلان شهرها و مراکز استان های دیگر کشور، به ویژه در ساعات اوج صبحگاهی و عصرگاهی، نتایج این مقاله علاوه بر تهران، می تواند مورد الگوبرداری برای دیگر شهرهای بزرگ قرار گیرد.

آلودگی هوا, ترافیک تهران, نمودار علت و معلول, شاخص های ترافیکی