نقش نمادین ستاره در قالی های دوره اسلامی

طراحان قالی در دوران اسلامی با تاثیر از مبانی زیبایی شناسی این دین سعی کرده­ ا­ند، از طرح ها و نقش­ هایی استفاده کنند که   مبین فرهنگ و آیین معنوی اسلام و فاقد شائبه های غیر وحدانی باشد؛ یکی از این  نقش­ ها ستاره است. این نقش که  از قدیمی ترین نقوش مورد استفاده در قالی دست بافت است، در اغلب آثار هنری دوران اسلامی به شکل­ های متنوع  به­ کار رفته است. البته قبل از ظهور اسلام نیز، این نماد در مناطق مختلف ایران با مفاهیم خاص مورد استفاده بوده است. این مساله بر اهمیت تاریخی این موضوع می­ افزاید. با توجه به استفاده متنوع از این نقش مایه  در متن، حاشیه، ترنج و لچک انواع فرش های دوران اسلامی، لازم است پژوهشی در این خصوص انجام شود. این تحقیق نقش ستاره را در فرش از نظر زیبایی­ شناسی و نماد­شناسی آن مورد بررسی قرار داده است. در این مقاله، شناسایی انواع ستاره و جایگاه آن در فرش­ بافی دوران اسلامی نیز با ارائه نمونه­ هایی از فرش­ هایی که دارای نگاره ستاره هستند صورت گرفته است. پرسشی که در این تحقیق است: مفهوم  نمادین ستاره در قالی­ های دوره اسلامی چیست و  از این نقش چگونه در قالی استفاده شده است هدف این پژوهش آشنایی بیشتر با عناصر نمادین فرش ایران است. روش این تحقیق توصیفی و داده های آن از منابع کتابخانه ­ای و پایگاه های اطلاعاتی است. بنابر یافته های این تحقیق، نقش ستاره به عنوان نمودی بصری، نمادین و عرفانی یکی از زیباترین نقوش در هنر فرش­ بافی اسلامی و بیان­ گر تجلی انوار حق بوده است. طراحان فرش این دوران از نگاره های نمادین این عرصه که برگرفته از مفهوم اشراق و نور در عرفان اسلامی است و خداوند درآیه شریفه خود را زینت بخش آسمان به آن خطاب می فرماید (انا زینا السماء الدنیا بزینه الکواکب) در طرح و نقش فرش استفاده می نمایند.

کلیدواژه ها:

هنرفرش ، نقش ستاره ، زیبا شناسی ، دوران اسلامی ، نمادگرایی