مدل معادلات ساختاری (SEM) در وزن دهی فاکتورهای فردی و سازمانی مرتبط با جو ایمنی در پالایشگاه نفت

زمینه و هدف: اخیرا مطالعات زیادی در زمینه تاثیر جو ایمنی بر پیامدهای ایمنی انجام گرفته است، اما توجه اندکی به اثرتعاملی فاکتورهای مختلف سازمانی و فردی بر سطح جو ایمنی در صنایع شده است. هدف مطالعه حاضر، تعیین سطح جوایمنی و همچنین تعیین میزان تاثیر مستقیم و غیرمستقیم فاکتورهای مختلف سازمانی و فردی بر جو ایمنی در میان پرسنلعملیاتی و اداری یک پالایشگاه نفت با بکارگیری مدل معادلات ساختاری (SEM یا Structural Equation Modeling) می باشد.روش کار: این مطالعه مقطعی در سال 1394 بر روی 114 نفر از پرسنل پالایشگاه نفت انجام گرفت و داده ها با بکارگیریپرسشنامه جو ایمنی (SCQ) و پرسشنامه ویژگی های شغلی و فردی جمع آوری گردید. پرسشنامه SCQ شامل 37 آیتم بامقیاس لیکرت 5 درجه ای بوده که 8 بعد جو ایمنی را تعیین می کند و امتیاز نهایی آن بین 37 تا 185 متغیر می باشد کهامتیاز بالاتر نشاندهنده سطح بالاتر جو ایمنی است. ابعاد 8 گانه جو ایمنی شامل تعهد مدیریت، دانش کارگران از قوانینایمنی، نگرش کارگران به مسائل ایمنی، مشارکت کارگران در اجرای قوانین ایمنی، آمادگی واکنش در شرایط اضطراری، ایمنیمحیط کار، اولویت ایمنی نسبت به تولید، و نادیده گرفتن ریسک های ایمنی می باشد. از تکنیک آماری آنالیز مسیر(رگرسیون چندمتغیره جهت توسعه مدل علیتی) جهت یافتن ارتباط مستقیم و غیرمستقیم ابعاد 8 گانه جو ایمنی و همچنینفاکتورهای فردی و شغلی با سطح جو ایمنی استفاده گردید.یافته ها: میانگین سن و سابقه کار پرسنل به ترتیب 36/4 و 10/6 سال بود. میانگین (انحراف معیار) سطح جو ایمنی در میان پرسنل برابر با 15±131 بود. تمامی ابعاد 8 گانه جو ایمنی بجز تعهد مدیریت، دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر سطح جو ایمنی بودند و تعهد مدیریت فقط دارای اثر مستقیم بود. سطح جو ایمنی در میان مردان، پرسنل عملیاتی و افراد با تحصیلات بالاتر بطور معناداری به ترتیب بالاتر از زنان، پرسنل اداری و افراد با تحصیلات پائین تر بود (p<0/05). یافته ها نشان داد کهتعهد مدیریت و مشارکت پرسنل به ترتیب دارای بزرگترین اثر مثبت مستقیم و غیرمستقیم بر جو ایمنی بوده در حالی کهبزرگترین اثر منفی غیرمستقیم بر جو ایمنی مربوط به تجربه کاری پرسنل بود.نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که مشارکت پرسنل در اجرای قوانین ایمنی (B=0/655)، وضعیت ایمنی محیط کار(B=0/519)، دانش کارگران از قوانین ایمنی (B=0/515) و تعهد مدیریت (B=0/504) به ترتیب دارای بزرگترین اثر کل(مستقیم و غیرمستقیم) بر سطح جو ایمنی بودند که این یافته ها بازتاب کننده نقش قوی تر فاکتورهای غیرمستقیم نسبت بهفاکتورهای مستقیم است. قابل ذکر است که کمترین اثر کل بر سطح جو ایمنی نیز مربوط به سن پرسنل بود. بنابراین توسعهنگرش مثبت مدیریت ارشد سازمان و مشارکت پرسنل در اجرای قوانین ایمنی بهمراه توسعه برنامه های آموزشی با هدفارتقاء دانش ایمنی پرسنل می تواند منجر به بهبود سطح جو ایمنی در پالایشگاه نفت شود.

کلیدواژه ها:

پالایشگاه نفت ، جو ایمنی ، فاکتورهای فردی و سازمانی ، آنالیز مسیر ، مدل معادلات ساختاری (SEM)