ارتباط بین مهارت های کنترل شناختی و درک خطر بین رانندگان خودرو های سواری

زمینه و هدف: تحقیقات مرتبط با حوادث نشان می دهد علت اصلی حوادث رانندگی که آسیب های جانی و مالی آن به طورغیر قابل قبولی بالاست، رفتارهای نا ایمن در رانندگی می باشد. از آنجایی که مهارت های کنترل شناختی و درک خطر ازفرآیندهای مهم در تصمیم گیری ها و رفتارهای ریسکی می باشد، هدف این تحقیق بررسی مهارت های کنترل شناختی نظیرظرفیت حافظه کاری دیداری، مهار پاسخ و حل مسئله و ارتباط آنها با درک خطر رانندگی بین رانندگان خودروهای سواری بود.مواد و روش ها : 80 راننده ی خودرو ی سواری بین 20 تا 57 ساله با میانگین تحصیلات 14 سال (80 درصد با جنسیتمذکر) شهر تهران (کم تجربه و با تجربه) در این مطالعه شرکت کردند ، ابزارهای مطالعه برای ارزیابی و ارتباط بین مهارتکنترل شناختی و درک خطر رانندگی، شامل آزمون های شناختی معتبر درک خطر رانندگی، مهار پاسخ (استروپ)، حل مسله(برج لندن) و حافظه ی دیداری (وکسلر) بود. متغیرهای مورد مطالعه (درک خطر، مهار پاسخ، حافظه ی دیداری، سن، سابقهرانندگی) با نرم افزار SPSS و آزمون آماری همبستگی پیرسون و اسپیر من و رگرسیون خطی چند گانه آنالیز شدند.یافته ها: نمره ظرفیت حافظه دیداری وکسلر با نمره درک خطر رانندگی ارتباط مستقیم معناداری داشت. (p=0.003; r= 0.41).عملکرد حافظه کاری دیداری مکانی به طور مستقیم با میزان درک خطر رانندگی در ارتباط بود. بین نمره زمان پاسخگزینه های ناهمخوان استروپ که فرد باید محرک مشخص را از بین عواملی که باعث عدم تمرکز فرد می شود انتخاب کند بانمره درک خطر ارتباط معنادار معکوس وجود داشت. به عبارتی عملکرد مهار پاسخ (انعطاف پذیری شناختی) با میزان درکخطر رانندگی رابطه معنی داری دارد(P= 0.006; r= - 0.34). نمره حل مسئله برج لندن با نمره درک خطر رانندگی ارتباطمعناداری نداشت (p= 0.396) به عبارتی می توان گفت مهارت درک خطر رانندگی با مهارت حل مسئله ارتباط معناداریندارد. مدل stepwise نشان داد متغیرهای مستقل تعیین کننده (پیش بین) مهارت درک خطر رانندگی در رگرسیون چندگانهشامل سابقه رانندگی، ظرفیت حافظه دیداری و مهار پاسخ (زمان پاسخ گزینه های ناهمخوان) می باشند به طوری که با افزایشسابقه رانندگی، ظرفیت حافظه دیداری و کاهش زمان پاسخ گزینه های ناهمخوان، مقادیر عددی نمره ی درک خطر افزایشپیدا می کند (P= 0.028).نتیجه گیری: کنترل شناختی توانایی هماهنگی تفکرات و اقدامات مطابق با اهداف کوتاه مدت یا بلند مدت و پاسخ به تغییراتمحرک های محیطی می باشد که در رفتارهای ایمن در رانندگی بسیار با اهمیت است. یافته های این مطالعه نشان می دهدکارکردهای حافظه ی دیداری و مهار پاسخ شناختی با میزان درک خطر در رانندگی فارغ از سن و سطح سواد ارتباط معناداریدارند. ارتباط مستقیم بین امتیاز درک خطر با آزمون دیداری وکسلر بیان می کند که درک خطر با میزان توجه، تمرکز وظرفیت حافظه ی بینایی در رابطه است به گونه ای که می توان بیان کرد فردی که در حافظه، تمرکز و سازمان دهی عصبی-دیداری ضعیف است در درک خطر و رفتار ایمن در رانندگی نیز ضعیف عمل خواهد کرد. معکوس بودن ارتباط زمان پاسخناهمخوان استروپ با امتیاز درک خطر رانندگی نشان می دهد هرچه توانایی فرد تمرکز و توجه انتخابی بیشتری داشته باشد درمهارت درک خطر نیز می تواند عملکرد بهتری داشته باشد. عدم وجود رابطه بین آزمون برج لندن و درک خطر نشان می دهدکه در مهارت درک خطر رانندگی فرآیند حل مسئله دخالت چندانی ندارد. مطالعات بعدی می تواند در راستای برآورد تاثیرتقویت حافظه ی دیداری، انعطاف پذیری شناختی و درک خطر رانندگی در رفتار های ایمن رانندگی صورت گیرد.

کلیدواژه ها:

رانندگی ، درک خطر ، کنترل شناختی