طراحی ارگونومیک فضای داخلی جرثقیل برجی بر اساس ابعاد آنتروپومتریک اپراتورهای ایرانی: یک مطالعه در فیلد با رویکرد بهبود ایمنی در پروژهای ساخت و ساز

زمینه و هدف: صنعت ساخت و ساز به عنوان یکی از خطرناک ترین صنایع از نظر تعداد حوادث و تلفات جانی و مالی درمیان صنایع بزرگ و مهم، شناخته شده است. که در این میان، جرثقیل ها حدود یک سوم مرگ و میرهای در این صنعت را بهخود اختصاص داده است. امروزه عمده مراحل طراحی و توسعه فضای کابین جرثقیل بر اساس تجربه خاص تولید کنندگان ویا دستورالعمل های قدیمی صورت می گیرد که نتیجه این فرایند عدم تناسب ابعادی کابین با نیاز اپراتورها و ابعاد آنتروپومتریک اپراتورها می باشد. همچنین با توجه به وارداتی بودن اکثر این چرثقیل ها در سطح کشور و عدم تناسب ابعادی بااپرتورهای ایرانی این موضوع داری اهمیت ویژه ای می باشد. براساس پیشرفت های اخیر در حوزه مهندسی فاکتورهای انسانیمی توان گفت که با طراحی فضای کابین چرثقیل براساس دانش و تئوری های علمی نوین، مدل های بیو مکانیکی، ابعادآنتروپومیک واقعی اپراتورهای ایرانی و دانش شبیه سازی می توان انتظار داشت که ضمن کاهش استرس های بیومکانیکی،تسهیل تعامل بین اپراتور و کابین و بهبود وضعیت دید اپراتورها، گام های مثبتی برای ارتقاء سطح ایمنی و کاهش حوادث درسطح صنعت ساخت و ساز کشور بر داشت. لذا این پژوهش با هدف طراحی ارگونومیک فضای داخلی جرثقیل برجی (Tower Crane) براساس ابعاد آنتروپومیک اپراتورهای ایرانی، روش ارزیابی پوسچر و تکنیک های مدل سازی و شبیه سازی انجام گرفت.مواد و روش ها: ابتدا با بررسی میدانی چندین پروژه ساختمانی بزرگ و مصاحبه با اپراتورها و مسئولین ایمنی و تکمیل چکلیست، فعالیت جرثقیل ها و انواع کابین آنها شناسایی و طبقه بندی گردید. در ادامه کابین و ایستگاه های کاری در 3 پروژهبزرگ ساختمانی انتخاب گردید. سپس با هدف تعیین متغیرهای بحرانی کابین جرثقیل مرتبط با وضعیت پوسچر (ابعاد کابینو صندلی) و تعیین لزوم انجام مداخله، ارزیابی پوسچر با استفاده از روش ارزیابی پوسچر سریع اندام فوقانی (RULA) انجامگردید. سپس جهت طراحی ارگونومیک متناسب با اپراتورهای ایرانی، تعداد 19 نفر انتخاب و ابعاد آنتروپومتریک مرتبط باطراحی اندازه گیری گردید. در ادامه با در نظر گرفتن صدک های 95 و 5 ابعاد آنتروپومتریک و همچنین با در نظر گرفتناستاندارد ها و قوانین مربوط به طراحی و ساخت کابین های جرثقیل های برجی (استاندارد ISO 8566-5) طراحی کابین،صندلی و کنترل ها انجام گرفت. در پایان نیز با استفاده از نرم افزار 3 بعدی، کابین مورد نظر مدل سازی و شبیه سازی گردید.یافته ها: نتایج ارزیابی پوسچر سریع اندام فوقانی (RULA) نشان داد که سطح ریسک قابل قبول نبوده، انجام مداخلهارگونومی و ایجاد تغییرات در کابین و صندلی ضروری می باشد. همچنین اکثر مشکلات موجود در کابین ها شامل دسته ایصندلی نامناسب، ثابت بودن صندلی ها و عدم امکان تنظیم آنها، چیدمان نامناسب از نظر دسترسی کنترل ها و اهرم ها میباشد. لذا در طراحی اجزای صندلی و کنترل های موجود تا حد امکان سعی گردید از طراحی قابل تنظیم استفاده شود تابیشترین تعداد ممکن از افراد را شامل شود. ابعاد نهایی کابین متناسب با اپراتورهای ایرانی با توجه به ابعاد انتروپومتریکمتناظر 207×149×141 سانتی متر محاسبه گردید. در ادامه ابعاد صندلی و چیدمان کنترل ها بر اساس این ابعاد محاسبه وشبیه سازی گردید.

کلیدواژه ها:

ساخت و ساز ، چرثقیل ، طراحی ، ایمنی ، آنتروپومتری