حامد رستمی نجف آبادی - استادیار گروه فقه و حقوق امامیه دانشگاه مذاهب اسلامی
سعید پاسبان - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه ارومیه
مهدی ناصر - کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

وعده بیع اعضای بدن انسان، عملی حقوقی است که مطابق آن، انسان در دوران حیات خود، به انجام بیع بر اعضای بدن خود تعهد نموده و در قبال تعهد انجام شده، وجهی مطابق با شرایط مورد توافق دریافت می­ کند. این مقاله، به روش اسنادی به دنبال پاسخ به این سوال است که حکم وعده بیع اعضای بدن انسان در آرای فقهای شیعه و اهل­ سنت چیست و موافقان جهت تجویز این عمل، باید چه راه حلهایی در برابر چالشهای پیش رو ارائه نمایند مقاله حاضر برای پاسخ به این پرسش، به بررسی مفهوم، زمینه و مبانی مالکیت انسان بر اعضای بدن، حکم وعده بیع اعضای بدن، و آرای فقها جهت حل ایرادات مطرح شده توسط مخالفان، پرداخته است. با توجه به امکان پذیرش چنین معاملاتی، برخی فقها چالشهایی مبنی بر عدم امکان انجام اسباب واجب این نوع معاملات از جمله پیوند عضو، آزار و اذیت رساندن، مثله کردن و در نهایت حرمت چنین معاملاتی را مطرح کرده­ اند. در این مقاله، با پذیرش آرای فقهای اهل­ سنت و بیان راه­ حلهایی از فقهای اهل­ سنت، به رد چنین چالشهایی پرداخته شده است. به طور کلی وعده بیع بر اعضای بدن انسان، مطابق با نظر مشهور فقهای مذاهب اسلامی جایز بوده، اما به جهت مواردی همچون کرامت انسانی و امکان ضرر جانی، در صورت تخلف از مفاد قرارداد، امکان اجبار متعهد بر انجام تعهد نبوده و به ناچار باید بر فسخ قرارداد مبتنی بر تعهد حکم نمود.

وعده بیع اعضای بدن, مالکیت اعضا, پیوند اعضا