علی اکبر جعفری - دانشیار دانشگاه اصفهان
مهشید سادات اصلاحی - کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه اصفهان
متین سادات اصلاحی - کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه اصفهان

ثبت وقایع و رویدادهای زندگی پادشاهان به سبک های مختلف، یکی از رایج ترین سنت های تاریخ نویسی در ایران بود. برای اطلاع از فهم تاریخی، تاریخ نگری و تاریخ نگاری در ادوار مختلف، گریزی جز استفاده از این آثار نیست. کتاب عالم آرای شاه طهماسب، نوشته حسینی مرعشی تبریزی حوادث دوره شاه طهماسب را در قالب داستانی-تاریخی در فاصله سال های 930 تا 981 ثبت کرده است. با عنایت به اهمیت این کتاب در مطالعات تاریخی دوره صفوی، به ویژه از نظر بررسی شیعه گرایی رایج در این دوره، این پژوهش درصدد است به روش توصیفی- تحلیلی، ویژگی های تاریخ نگری و تاریخ نگاری حسینی مرعشی تبریزی را با توجه به رویکردهای شیعی مورخ، بررسی و تحلیل کند. سوال اصلی پژوهش این است که شیعه گرایی رایج در دوره صفوی چه تاثیری بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری حسینی مرعشی در تالیف عالم آرای شاه طهماسب داشته است یافته های پژوهش نشان می دهد به رغم داستانی بودن اثر، عواملی همچون مذهب رایج و رسمی تشیع، دیدگاه و گرایش های اعتقادی نویسنده و تاثیرپذیری از شیعه گرایی، در تاریخ نگری و تاریخ نگاری او تاثیرگذار بوده است. لذا مولفه هایی نظیر مشروعیت بخشی به شاه صفوی، نگاه مذهبی مورخ به تاریخ، رویاپردازی قداستی، تاویل گرایی دینی، تقدیر گرایی و نگرش غالیانه و همچنین استفاده از ادبیات شیعی و واژگان و اسامی برخاسته از باورهای شیعی و تکرار اسامی ائمه، نشان دهنده تاثیر پذیری مولف از شیعه گرایی رایج در ایران عصر صفوی بوده است.

تاریخ نگاری, حسینی مرعشی تبریزی, صفویان, عالم آرای شاه طهماسب