کاوه رستم پور - استادیار گروه معماری دانشکده مهندسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

در میان عوامل درونی ایجاد نارضایتی­های کارگران از شرکت نفت انگلیس و ایران، موضوع تامین مسکن نقش مهمی داشته است؛ زیرا علاوه بر تامین سرپناه، هویت کارکنان شرکت و خانواده آنها را نیز تشکیل می­داد. با وجود این، نقش آن نسبت به سایر عوامل شغلی و معیشتی در طول زمان فعالیت شرکت نفت، مورد پژوهش مستقل قرار نگرفته است. بر همین اساس، در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از مطالعات کتابخانه­ای و اسناد بایگانی­ها تلاش شده است تا جایگاه سیاست­های تامین مسکن کارگران ایرانی شرکت، نسبت به سایر عوامل نارضایتی و اهمیت آن در زمان­های مختلف تبیین شود. نتایج پژوهش نشان داد که از زمان اکتشاف نفت تا اصلاح قرارداد دارسی در سال 1312ش، موضوع مسکن نقش مهمی در ایجاد نارضایتی کارگران نداشته است، اما پس از سال 1312 و به ویژه با پایان یافتن سلطنت رضاشاه و همچنین افزایش کارگران طی جنگ جهانی دوم، تامین مسکن اصلی­ترین عامل نارضایتی کارگران بود که باعث اعتصاب های گسترده­ در سال 1325 و تغییر در سیاست­های شرکت به سمت تولید انبوه مسکن و برآوردن خواسته آنها شد. البته با ادامه­ اعتصاب ها و همچنین ملی شدن صنعت نفت، فرصت کافی برای اجرای این برنامه­ها باقی نماند.

شرکت نفت انگلیس و ایران, مسکن, مناطق نفت خیز, نارضایتی کارگران