بررسی نشانه­های انسانی اسطوره­ای در نگاره­های شاهنامه شاملو(1007 - 1027 ه.ق.)

شاهنامه شاملو که به سفارش حاکم هرات عصر صفوی، حسین خان شاملو(1007-1027ه.ق.)، در دارالسطنه اش مصور گردید، دارای دو سرلوح مذهب در صفحات آغازین، دو لچکی در صفحات پایانی و چهل و چهار نگاره در صفحات مختلف است. نگاره هایی که در ساختار کلی خویش ضمن دربرداشتن عناصر زیبایی شناختی، به نشانه های بصری متعددی، همچون نشانه های انسانی اسطوره ای مزین گردیده اند، تا روایت گر داستان های افسانه ای درباره حماسه جنگاوران و دلیری قهرمانان از طوایف بزرگ زمین دار به مثابه تکیه گاه تاج و تخت سلطنت ایران باشند. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی برآن است، تا بدین پرسش پاسخ دهد: نشانه های انسانی اسطوره ای در ارتباط با کل ساختار نگاره های شاهنامه به چه نحوی ترسیم گردیده اند تا متضمن معانی و مفاهیم صحنه های داستانی آن باشند با استناد به منابع معتبر کتابخانه ای الکترونیکی و گردآوری داده های تصویری، که به صورت میدانی با مشاهده و عکس برداری از نگاره های موجود در کاخ موزه نیاوران از سوی نگارندگان انجام گردیده، بررسی ها نشان می دهند که نگارگر به جهان نمادین و تمثیلی شخصیت های پهلوانی اساطیری آگاهانه وفادار بوده و سعی کرده است، آنان را از حیث بصری با تزیین و رنگ آمیزی درخشان تن پوش شان و بزرگ جلوه دادن از سایرین متمایز سازد. هم چنین، پیکره هایشان را به واسطه نبردهای دوسویه با دیگر شخصیت های داستانی و قرار دادن در مرکز نگاره ها یا نقطه طلایی نمایان کرده؛ چنان که مراکز پویای خط و حرکت در نگاره ها، جایی است که این نشانه ها حضور دارند. البته، وجود خیر یا شر بودنشان را با قرار دادن در مربع شاخص پایین یا بالا و با رنگ های گرم یا سرد نشان داده است.    

کلیدواژه ها:

اسطوره انسانی ، ساختار ، شاهنامه شاملو ، نشانه ، نگاره