سید حسن حسینی - عضو هیات علمی گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
مسعود طوسی سعیدی - دانشجوی دکتری فلسفه دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

نوخاسته گرایان مشهوری نظیر نانسی مورفی و پاول دیویس مدعی اند قبول برخی دیدگاه های نوخاسته گرایانه وقوع تحولی اساسی در پارادایم علمی حاکم را در پی دارد. در این مقاله، نخست با واکاوی مضامین اصلی مربوط به مواضعی نظیر طبیعت گرایی، تقلیل گرایی، علم گرایی و نظیر اینها، تحلیلی کلی از مولفه های پارادایم علمی ارائه می شود. در ضمن این تحلیل، مولفه های مختلف مربوط به پارادایم علمی تبیین شده، نسبت این مولفه ها با یکدیگر بررسی می شود. پس از آن، به بررسی دیدگاه های نوخاسته گرایانه از هر دو قسم نوخاسته گرایی ضعیف و نوخاسته گرایی قوی می پردازیم، و پس از دسته بندی این دیدگاه ها، نسبتشان را با مولفه های پارادایم علمی ارزیابی می کنیم. بررسی و دسته بندی دیدگاه های نوخاسته گرایانه بر اساس تفکیک دیدگاه های قائل به وجود سلسله مراتب در طبیعت در مقابل دیدگاه های قائل به سلسله مراتبی بودن تبیین، و نیز دیدگاه های مختلف درباره امکان و نحوه اثرگذاری علی سطوح بالاتر از سطح فیزیکی بر وضعیت جهان انجام می شود. نتیجه این بررسی نشان می دهد که بر خلاف دیدگاه نوخاسته گرایانی نظیر مورفی و دیویس، قبول نوخاسته گرایی وقوع تحول پارادایمی را در پی ندارد و برخی دیدگاه های خاص ذیل این موضع فلسفی، به صورت محدود، با برخی مولفه های پارادایم علمی حاکم ناسازگارند.

نوخاسته گرایی ضعیف, نوخاسته گرایی قوی, پارادایم علمی, طبیعت گرایی, فیزیکالیسم