ارزیابی پتانسیل خطرپذیری آلودگی فلزات سنگین در خاک های مرکزی استان زنجان بر اساس شاخص های آلودگی

مطالعه حاضر با هدف تعیین غلظت زمینه ای فلزات سنگین و آلودگی حاصل از آنها با استفاده از شاخص های آلودگی در منطقه ای به وسعت 2000 کیلومتر مربع در اراضی مرکزی استان زنجان انجام گرفت. نمونه برداری خاک سطحی بر اساس روش شبکه بندی و کاملا تصادفی (241 نمونه از عمق 0 تا 10 سانتی متر) انجام پذیرفت. برای تعیین مقدار زمینه ای فلزات، از میانگین هندسی نمونه خاک های مناطق طبیعی و بکر استفاده گردید (53=N) و مقدار آن برای آهن، منگنز، کبالت، کروم، نیکل، مس، روی، سرب و کادمیم به ترتیب16509،4/628، 2/24، 0/20، 7/40، 0/27، 8/91، 8/57 و 25/0 میلی گرم برکیلوگرم بدست آمد. میانگین فاکتور غنی شدگی برای کادمیم، روی، سرب، مس، نیکل، کروم، کبالت و منگنز به ترتیب 20/4، 16/2، 69/1، 64/1، 19/1، 17/1، 04/1 و 02/1 محاسبه گردید که بالاترین مقادیر آن برای کادمیم، روی، سرب و مس به ترتیب با میانگین 07/12، 26/5، 82/4 و 47/3 در کاربری شهری اتفاق افتاده است. شاخص زمین-انباشتگی برای عناصر مختلف در تمام نمونه ها مقادیر منفی بدست آمد. البته در کاربری شهری شاخص زمین انباشتگی سرب، روی، کادمیم و مس بیشتر از صفر بود. بالاترین شاخص آلودگی مربوط به کادمیم و روی در کاربری های اراضی کشاورزی، مرتع و شهری به ترتیب 01/3 و 83/1، 33/3 و 60/1 و 86/9 و 35/4 بود. همچنین کمترین مقدار شاخص آلودگی در تمام کاربری ها برای آهن، منگنز، کبالت و کروم مشاهده شد. میانگین پتانسیل خطر زیست محیطی در کاربری کشاورزی 09/114، مرتع 08/122 و شهری 62/339 می باشد که با توجه به آن، کاربری شهری پتانسیل خطر زیست-محیطی بالایی برای ساکنان دارد.

کلیدواژه ها:

کاربری اراضی ، فاکتور غنی شدگی ، شاخص زمین انباشتگی ، فاکتور آلودگی ، پتانسیل خطر زیست محیطی