قادر دشتی - استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
پریا باقری - کارشناس ارشد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
اسماعیل پیش بهار - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
ابوالفضل مجنونی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

اقلیم یکی از اساسی ترین عوامل طبیعی است که تغییر آن از مهمترین چالش های قرن جاری می باشد. انتشار روز افزون گازهای گلخانه ای به عنوانمهمترین عامل تاثیرگذار بر تغییر اقلیم منجر به تغییر دما، بارندگی و دیگر پارامترهای اقلیمی می شود. بخش کشاورزی در مقایسه با سایر بخش ها بیشتردر معرض آسیب های ناشی از تغییر اقلیم است به طوری که تغییر الگوی بارش و دمای متوسط جو، بر تولید انواع محصولات باغی و زراعی کهعمده ترین منابع غذایی کشور را تشکیل می دهند، آسیب وارد می کند. مدیریت ریسک در بخش کشاورزی به ویژه ریسک آب و هوا از اهمیت خاصیبرخوردار است اما استراتژی مدیریت ریسک بدون شناسایی و اندازه گیری آن نمی تواند به درستی اجرا شود. از این رو مطالعه حاضر در صدد است ریسکعملکرد ناشی از تغییر اقلیم گندم دیم شهرستان اهر در دو دوره پایه (1394-1365) و آتی (1424-1395) را با بکارگیری مدل ارزش در معرض خطر(vaR) و ارزش در معرض خطر شرطی (CVaR) آب و هوا، مدل آکواکراپ، مدل گردش عمومی جو HadCM3 تحت سناریو انتشار A2 و ریزمقیاس نمایی Lars-wg اندازه گیری کند. برای این منظور اطلاعای هواشناسی در دوره (2015-1986) و عملکرد سال های زراعی 94-1370 شهرستان اهر گردآوری شد. نتایج مطالعه نشان میدهد که در دوره آتی متغیرهای بارش (به میزان 9/15 میلی متر)، حداکثر دما (0/63 درجه سانتی گراد)، حداقل دما (0/56 درجه سانتی گراد)، تابش خورشیدی (0/06 مگاژول بر متر مربع در روز)، حداکثر رطوبت نسبی (0/61- درصد) و حداقل رطوبت نسبی (0/29- درصد)، سرعت باد (0/03 متر بر ثانیه) و تبخیر و تعرق (18/48 میلی متر بر سال) به مقادیر فوق تغییر پیدا می کنند. براسا تغییر متغیرهای آب و هوایی متوسط عملکرد در دوره پایه از 0/954 به میزان 0/999 تن در هکتار در دوره آتی افزایش یافت. برای اندازه گیری ریسک توزیع بتا و ویکبای برای عملکرد مناسب ترین توزیع انتخاب شد. مقدار کاهش ریسک عملکرد در سطوح احتمالاتی 1، 5 و 10 درصد در روش VaR برای توزیع بتا 0/139، 0/83 و 0/61 و برای توزیع ویکبای 0/297، 0/81 و 0/31 تن در هکتار و در روش CVaR در توزیع 0/158، 0/115 و 0/93 و برای توزیع ویکبای 0/403 و 0/148 و 0/77 تن در هکتار بدست آمد. براساس نتایج مطالعه تبخیر و تعرق یکی از متغیرهایی است که موجب افزایش ریسک عملکرد می شود از این رو برای کاهش تبخیر و تعرق از سطح خاک استفاده از خاک پوش های طبیعی و مصنوعی به کشاورزان توصیه می شود.

ارزش در معرض خطر، اهر، تغییرات اقلیم، ریسک آب و هوا، گندم دیم