مصطفی رستمی - دکتری پژوهش هنر، استادیار دانشگاه مازندران
محمود طاووسی - استاد فرهنگ هنر و زبان های ایرانی، دانشگاه تربیت مدرس

بررسی طرح ها، نقش ها و نگاره های موجود در جلدهای دوره های مختلف تاریخی تمدنایران، می تواند شناخت ما را در خصوص تحولات هنری آن ها افزایش دهد. از جمله این نوعتحولات، می توان به سیر تحول کاربرد خط و کتیبه سازی یا کتابه سازی بر جلدها اشاره کرد کهاز اهمیت فراوانی، هم در محتوای کتیبه ها و هم در شکل و صورت آن ها، یعنی انتخاب و اجراینوع قلم بر بستر جلد چرمی یا روغنی برخوردار است.در این پژوهش فن کتیبه سازی بر جلدها و ویژگی های آن بررسی مستند شده است و بهدنبال آن تحولات کاربرد خط در تجلید ایرانی با مطالعه میدانی از جلدهای نفیس موجود درشش گنجینه نسخه های خطی در ایران و دو گنجینه نسخه های خطی در خارج از کشور در یکطبقه بندی علمی مورد مداقه و تحلیل قرار گرفته است.طبق بررسی های صورت گرفته در این مقاله، تحولات کاربرد خط در تجلید نسخ حوزهتمدن ایران از سده شانزدهم/ دهم تا نوزدهم/ سیزدهم را می توان در یک طبقه بندی ششگانهخطوط نسخ، ثلث، نستعلیق، ریحان، رقاع و خطوط ترکیبی ارایه کرد.

تحول خط، کتاب آرایی، کتیبه یا کتابه سازی، تجلید، ایرانی