احمدرضا عباسی فر - عضو هیئت علمی گروه باغبانی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اراک
مظاهر یوسفی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزیو منابع طبیعی استان مرکزی

پیاز خوراکی Onion با نام علمی Allium cepa L. گیاهی است تک لپه، از خانواده Alliaceae (Liliaceae) که در بین سبزیها از ارزش غذایی و جایگاه اقتصادی مهمی در ایران و دنیا برخوردار است. کشور ایران بعنوان یکی از خاستگاههای پیاز شناخته شده است. بهمین دلیل ارقام بومی پیاز متنوع و بسیار ارزشمندی در مناطق مختلف کشور وجود دارد. از جمله این ارقام، پیاز سفید محلی خمین می باشد. این پیاز علاوه بر سازگار بودن با شرایط مختلف اقلیمی کشور، بعنوان منبع گرانبهایی از مقاومت به تریپس و استرسهای محیطی مطرح بوده و طی آزمایشات متعدد، بعنوان یک رقم پیاز محلی برتر معرفی شده است. ولی متاسفانه در سالهای گذشته بدلیل ورود ارقام پیاز وارداتی و همچنین تبادل بذر ارقام پیاز با نقاط مختلف کشور، بویژه پیاز رقم قرمز آذر شهر به منطقه تولید و تکثیر این پیاز و داشتن خصوصیت دگر کشتی، موجب بروز اختلاط ژنتیکی در این پیاز با ارزش گردیده است. در صورت استمرار این روند، مسلماً در آینده نه چندان دور شاهد از بین رفتن و حذف این منبع ژنتیکی خواهیم بود. لازم است توسط متخصصین، اصلاح بذر آن در دستور کار قرار گرفته و به دلیل دگر گشن بودن آن، بصورت مستمر ادامه یابد. این آزمایش با هدف حفظ ذخایر ارزشمند ژنتیکی پیاز سفید محلی خمین، سلکسیون و اصلاح آن به منظور رفع مشکلات و معایب موجود، افزایش عملکرد و همچنین بهبود صفات کیفی آن اجرا گردید. بدین منظور در سال اول آزمایش، بذور 20 توده محلی پیاز از مناطق مختلف شهرستان خمین جمع آوری و در بهار سال دوم آزمایش، به صورت مستقل کشت و از صفات مورد نظر آنها یادداشت برداری بعمل آمد. پس از برداشت با ملاحظه مورفوتیپ پیاز های مختلف وبدلیل تشابه زیاد آنها، بهترین مورفوتیپ انتخاب گردید. در سال سوم آزمایش علاوه بر گرده افشانی آزاد بین پیازهای منتخب از سال قبل، از تعدادی از پیازها نیز به صورت مجزا و با پاکت گذاری و خود گشنی اجباری، بذر گیری بعمل آمد. در طی سالهای سوم تا هفتم و پس از چند مرحله گرده افشانی کنترل شده و با حذف پیازهای خارج از تیپ، حساس به آلودگی و غیر دلخواه، انتخاب و نگهداری پیازهای با مورفوتیپ اصلی، متحمل به آفت مهم تریپس و امراض، زودرس و سازگار با شرایط آب و هوای منطقه، پوست بندی مناسب، خاصیت انبارداری مطلوب، تک قلو بودن، یکنواختی در شکل و باریک بودن گردن، مورفوتیپ اصلی پیاز محلی سفید خمین اصلاح و معرفی گردید.