تحلیلی بر روند عوامل موثر در تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستایی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان ورامین)

تغییر کاربری اراضی از چالشهای مهم بخش کشاورزی در قرن 21 است. در این راستا هدف اصلی تحقیق حاضر شناسایی موثرترین عوامل در تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستایی در روستاهای دهستان بهنام عرب جنوبی از توابع بخش جوادآباد در شهرستان ورامین (استان تهران) میباشد که با مسئله تغییر کاربری اراضی کشاورزی مواجه اند. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و ماهیت توصیفی تحلیلی دارد. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی استفاده شد. جامعه آماری تحقیق کشاورزان روستاهای مستقر در دهستان بهنام عرب جنوبی را تشکیل میدهند و حجم نمونه شامل 20 نفر از کشاورزان میباشد که حداقل بخشی از اراضی کشاورزی تحت تملک خود را تغییر کاربری داده اند و تعدادی بر حسب نمونه گیری تصادفی انتخاب شد. ابزار تحقیق پرسشنامه ای است که روایی آن با توجه به مبانی نظری و کسب نظر از دانش اساتید و خبرگان دانشگاهی انجام شد و پایایی آن به وسیله آلفای کرونباخ تایید گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون کایاسکوئر، آزمون T تک نمونه ای، آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (ANOVA) و آزمون تعقیبی دانکن در قالب نرم افزار SPSS 23 استفاده شد. نتایج حاصل از تحقیقات میدانی نشان داد که مهمترین عوامل در بعد اقتصادی تغییر کاربری اراضی کشاورزی عبارتند از: بیکاری بین جوانان، مخارج زیاد و بهصرفه نبودن درآمد کشاورزی، تورم بالا در جامعه، قیمت پایین محصولات کشاورزی و نداشتن پشتوانه مالی. در بعد اجتماعی فرهنگی نیز مهمترین عوامل شامل: عدم تمایل جوانان به فعالیتهای کشاورزی، تمایل به شهرنشینی و نگرش کشاورز به لزوم رفاه در زندگی میباشد. در بعد سیاسی حقوقی عوامل ضعف دستگاه های دولتی در اطلاع رسانی و ممنوعیت تغییر کاربری اراضی و سیاست های حمایتی ضعیف دولت از کشاورزی و کشاورز موثر هستند. عامل کالبدی هم به اعتقاد پاسخ گویان در تغییر کاربری اراضی کشاوری نقشی ندارد یا بسیار کمرنگ دیده میشود. همچنین طبق نتایج به دست آمده سهم عامل اقتصادی در تغییر کاربری اراضی کشاورزی بیشتر از سه عامل دیگر (کالبدی، اجنماعی فرهنگی و سیاسی حقوقی) شناسایی شد. در نهایت پیشنهادهایی برای جلوگیری یا به حداقل رساندن روند موجود ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

کاربری اراضی ، تغییر کاربری ، کاربری اراضی کشاورزی ، شهرستان ورامین