مرتضی حاجیان - گروه شیمی دانشگاه اصفهان و سازمان بازیافت شهرداری اصفهان
کریم موثقی
اصغر قرآنی
محمود آرزومندی

یکی از عوامل موثر در ایجاد آلودگی محیط زیست، دفن کردن زباله ها، به آب ریختن و یا سوزاندن آنهاست. بیشتر این ضایعات کاغذهای باطله، مقوا و کارتن، شاخه و برگ گیاهان، پلاستیک و لاستیک هایی است که به صورت ضایعات درآمده است. هر کدام از روشهایی که بدان اشاره شد می تواند به نوعی در آلوده ساختن محیط زیست موثر باشند، مخصوصاً سوزاندن آنها در هوای آزاد باعث متصاد شدن گازهایی چونCO ،CO3،NH3،NO،NO3،So3،PbO و غیره می شود. این گازها همراه با گرد و غبار توسط باد، طوفان و باران از نقطه به نقطه دیگر منتقل می شوند و باعث رشد گیاهان و حیوانات و نیز باعث اختلالی در دستگاههای تنفسی انسان می گردد. بنابراین روشهایی که اشاره گردید روشهای اصولی برای بازیافت پلاستیک ها و لاستیک ها نیست. وانگهی نوساناتی که بر روی قیمت نفت خام و فرآورده های آن و نیز بر روی مواد پتروشیمی وجود دارد باعث گردید که بازیافت به صورت مواد جامد به طریقه اساسی انجام شده و از سوزاندن مواد پلاستیکی و لاستیکی که با آزاد شدن گازهای سمی که قبلاً بدانها اشاره گردید و باعث آلودگی های محیط زیست می شود، جلوگیری شود. از طرف دیگر، با بازیافت صحیح و اصولی می توان از بازیافت ضایعات پلاستیکی فرآورده های پلاستیکی جدیدی تهیه نمود که شاید تهیه آنها از مواد پتروشیمی امکان پذیر نباشد. امروزه پلاستیک ها و لاستیک ها که از جمله پلیمرهای مصنوعی می باشند در صنایع جایگاه خاصی دارند و هم وقتی به صورت ضایعات شهری یا صنعتی در می آیند بازیافتشان به طور اصولی و صحیح می تواند نقش بسیار مهمی در جلوگیری از آلوده شدن محیط زیست داشته باشد. قبلاً تصور می شد با دفن ضایعات پلاستیکی و لاستیکی در زیرزمین هم می توان برای مدتی از شر آنها خلاصی یافت و هم اینکه در زیرزمین همانند برگ درختان می پوسند و از بین می روند. تا اینکه در جاهایی که به علت کمبود زمین مجبور بودند از همان زمین هایی که در زیر آنها مواد پلاستیکی دفن شده بود استفاده کنند متوجه شدند ضایعات پلاستیکی و لاستیکی بدون تغییر و تخریب به جای مانده اند. بنابراین به این نتیجه رسیدند که دفن کردن ضایعات پلیمری نمی تواند راه اساسی برای خلاصی از شر ضایعات گردد. متاسفانه روز به روز بر اثر کاربرد وسیعی که مواد پلاستیکی و لاستیکی در صنایع مختلف دارند بر حجم اینگونه ضایعات افزوده می شوند به طوری که آمار به دست آمده در سال 1993 نشان می دهد که فقط در اروپای غربی تقریباً 26 میلیون تن پلاستیک مصرف شده که 14 میلیون تن آن ضایعات بوده است. در ژاپن در سال 1975 تا 1990 میزان ضایعات جامد شهری که مواد ساختمانی، آهن آلات و شیشه نیز جزو آنها بوده است از 4200 هزار تن در سال به 5100 هزار تن رسیده است. در ایران نیز د ر سال 1376 بیش از 600 هزار تن پلاستیک مصرف شده که از این مقدار 315 هزار تن انواع پلی اتیلن سبک، سنگین و خطی بوده و 200 هزار تن پلی پروپیلن بوده در بیشترین مصارفش در تهیه لوله، ظروف و اتصالات و الیاف مصنوعی بوده است، و نیز 110 هزار تن پلی وینیل کلراید (پی .وی.سی) بوده که برای تهیه اتصالات و لوله اتصال فاضلاب، شیلنگ، چرمهای مصنوعی رویه و تحت کفش و کفپوشها بوده است، 40 هزار تن پلی استایرن(کریستال) جهت تهیه قطعات وسایل خانگی، ظروف و مقدار 2هزار تن پلی اتیلن ترفتالات(پت) جهت تهیه الیاف پلی استر، ظروف نوشابه و بسته بندی مواد غذایی به کار دیده شده است. با توجه به آمار روز افزون مصارف پلاستیک به موازات آن نیز ایجاد ضایعات پلاستیکی نیز افزایش می یابد و با توجه به حجم ضایعات تولید شده و ارزش اقتصادی آنها و نیز با توجه به نقش مهمی که در کاهش آلودگی محیط زیست دارند دارای ارزش هرگونه سرمایه گذاری برای دولت می باشد.

بازیافت ضایعات پلاستیکی، گازهای سمی، گازهای سمی، گازهای شیمیایی، بهداشت محیط زیست