تاثیر کاربرد متیل جاسمونات بر کارایی همزیستی Rhizophagus intraradices در گیاه یونجه تحت تنش کم آبی

سابقه و هدف: همزیستی میکوریز آربوسکولار تحمل گیاه به کم آبی را افزایش می دهد. متیل جاسمونات (MeJA) هورمونی گیاهی مرتبط با فرآیندهای متعدد رشد و توسعه گیاه است که به نظر می رسد نقش مهمی در برهمکنش میکوریزی ایفا می کند. تنظیم هورمونی و رابطه همزیستی مزایایی را برای گیاه جهت غلبه بر شرایط تنشی فراهم می آورد. هدف از این مطالعه ارزیابی تاثیر کاربرد MeJA و همزیستی میکوریزی بر برخی ویژگی های رشدی و بیوشمیایی گیاه یونجه تحت تنش کم آبی بود. مواد و روش ها: آزمایشی فاکتوریل با سه فاکتور شامل (1) گیاهان تلقیح شده با قارچ میکوریزی (AM)Rhizophagus intraradices و یا تلقیح نشده (NM)، (2) تیمار شده با سطوح صفر و 50 میکرومولار MeJA و (3) سطوح رطوبتی خاک شامل رطوبت ظرفیت زراعی (FC) و 55 درصد FC اجرا شد. نیمی از گیاهان AM و NM، 30 روز پس از رشد توسط اسپری برگی MeJA تیمار شدند و نیمی دیگر به عنوان تیمار بدون کاربرد متیل جاسمونات در نظر گرفته شدند. یک هفته پس از اعمال تیمار MeJA تنش کم آبی به مدت چهار هفته اعمال شد. پس از برداشت درصد کلنیزاسیون ریشه ها، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای کلروفیل کل و کاروتنوئیدها، قندهای محلول، پرولین، نیتروژن و فسفر در گیاه یونجه مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: کاربرد تیمار MeJA سبب افزایش معنی دار کلروفیل کل در گیاهان AM و NM به ترتیب به میزان 6/76% و 6/106% تحت رطوبت FC گردید ولی تحت تنش کم آبی فقط منجر به افزایش معنی دار کلروفیل کل در گیاهان NM به میزان 4/116% شد. تنش کم-آبی اثر معنی داری بر محتوای کاروتنوئیدها نداشت. نتایج بدست آمده حاکی از هم افزایی کاربرد توام قارچ AM و تیمار MeJA در رطوبت FC بر محتوای کاروتنوئیدها بود. همچنین گیاهان AM تحت تنش کم آبی بطور معنی داری محتوای کلروفیل کل و کاروتنوئیدها بیشتری در مقایسه با گیاهان NM نشان دادند. وزن خشک بخش هوایی و ریشه های گیاهان AM تحت هردو سطح رطوبتی و کاربرد یا عدم کاربرد MeJA بطور معنی داری بیشتر از گیاهان NM بود. همچنین کاربرد MeJA سبب تقویت اثر مثبت کلنیزاسیون قارچی بر وزن خشک بخش هوایی و ریشه ها در هر دو سطح رطوبتی گردید. وزن خشک بخش هوایی و ریشه ها تحت تنش کم آبی و کاربرد توام قارچ و MeJA به ترتیب 4/3 و 8/2 برابر نسبت به گیاهان NM افزایش یافت. وابستگی رشدی میکوریزی تحت تنش کم آبی در مقایسه با شرایط بدون تنش 9/86% افزایش یافت ولی کاربرد MeJA تحت تنش کم آبی سبب کاهش معنی دار این پارامتر گردید. کاربرد MeJA و تنش کم آبی اثر معنی داری بر درصد کلنیزاسیون ریشه نشان ندادند در حالیکه سبب افزایش معنی دار تولید پرولین و قندهای محلول تحت تنش کم آبی گردیدند. تیمار MeJAو تلقیح میکوریزی اثر هم افزایی در افزایش تجمع پرولین گیاهان تحت تنش داشت و منجر به افزایش معنی دار محتوای پرولین به ترتیب به میزان 3/77% و 2/62% در بخش هوایی و ریشه در مقایسه با گیاهان NM تحت تنش کم آبی گردید. همچنین کاربرد MeJA سبب افزایش معنی دار جذب عناصر نیتروژن و فسفر و نسبت قندهای محلول ریشه به بخش هوایی به ترتیب به میزان 8/77%، 3/64% و 1/35% در گیاهان AM تحت رطوبت FC شد. نتیجه گیری: کاربرد MeJA موجب تغییر معنی دار در تخصیص کربوهیدرات ها به ریشه ها در گیاهان میکوریزی گردید و همچنین کاربرد این هورمون گیاهی تحت شرایط تنش کم آبی وابستگی رشدی میکوریزی گیاهان تلقیح شده را کاهش داد. تیمار MeJA و همزیستی میکوریزی پاسخ گیاه یونجه به تنش کم آبی را بهبود داد و اثر مثبت تعاملی بین استفاده از فیتوهورمون MeJA و قارچ میکوریزی وجود داشت که موجب کاهش اختلال رشد در شرایط کم آبی با تغییر در ویژگی های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه میزبان گردید.

کلیدواژه ها:

اسمولیت ، پرولین ، کاروتنوئید ، نیتروژن ، هورمون گیاهی