محمداسماعیل نباتیان - عضو هیات علمی دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

فرهنگ دیرینه استبداد در ایران سبب فهم آزادی در پس استبداد شده و در عین حال، استبداد منادی امنیت تلقی شده است؛ از این رو با فروپاشی استبداد، طغیان آزادی ها و هرج و مرج عارض می شد که امنیت منبعث از استبداد نیز نابود می شد . تجربه استبداد قاجار و هرج و مرج پسامشروطه تبلور عینی این فرهنگ است.محقق نائینی، فقیه و اصولی برجسته، در چنین شرایط ملتهبی به اندیشه ورزی درباره حکومت، استبداد، امنیت، آزادی و... پرداخت و کوشید مفاهیم جدید را با ابتنای بر اصول و قواعد فقهی تفسیر و تبیین نماید و به اقتضای عصر و مصر، نظم مطلوب شرع را تعریف کند که مفاهیم آزادی و امنیت سیاسی ذیل آن امکان تعریف بیابند. با عنایت به محیط ملتهب عصرمشروطه و رویکرد اصولی نائینی، این سوال مطرح می شود که چه نسبتی میان آزادی و امنیت سیاسی در اندیشه نائینی وجود دارد؟ مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از روش هرمنوتیک اسکینر، اثبات کرده که نائینی با رهجویی سیاست، آزادی و امنیت از دل شریعت و تعریف شرع به عنوان نقطه عزیمت اندیشه ورزی، حکومت ولایتیه را نظام مطلوب و ممضی شرع تعریف نموده که در سایه آن و براساس تعالیم شرع، بین امنیت سیاسی و آزادی، تعامل و بلکه تلازم حاکم است.

آزادی, امنیت, استبداد, ولایتیه, تملیکیه