محمد حسین نظیفی - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته سازه های آبی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر
نادر عباسی - استادیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی
علیرضا حسن اقلی - استادیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی

روشهای آزمایشگاهی مختلفی شامل هیدرومتری دوگانه، پین هول و روش شیمیایی شرارد برای شناسایی پتانسیل واگرایی خاک ها ابداع گردیده اند که هر کدام دارای مزایا و محدودیتهایی بوده و اغلب نتایج حاصل از آن ها با یکدیگر مطابقت ندارد. این پژوهش به منظور ارزیابی و شناخت محدودیتهای روش شیمیایی شرارد و بهینه سازی آن انجام گرفته است. بدین منظور ابتدا اقدام به تهیه نمونه های متعدد خاک از مناطق مختلف کشور به ویژه مناطقی که سازه های آبی موجود در اثر این پدیده آسیب دیده بودند، گردید. همچنین با اضافه کردن چهار ماده شیمیایی شامل کلرید سدیم ، کربنات سدیم ، سولفات سدیم و سدیم پلی فسفات با درصدهای مختلف به یک خاک رسی چندین نمونه خاک مصنوعی ساخته شد. پس از انجام آزمایش های مختلف شناسایی از جمله دانه بندی، حدود آتربرگ ، تراکم ، آنالیز شیمیایی و طبقه بندی بر روی نمونه های مورد بررسی، آزمایش های واگرایی به سه روش پین هول ، هیدرومتری دوگانه و روش املاح محلول در آب منفذی (شرارد) بر روی کلیه نمونه های طبیعی و مصنوعی انجام گرفت. نتایج حاصل از انجام آزمایشها و بررسی‌های به عمل آمده نشان داد روش شیمیایی شرارد قادر به تشخیص صحیح پتانسیل واگرایی نمی باشد. همچنین مشخص گردید از میان آنیون های موجود در خاک، یون کلر بر خلاف کاتیون سدیم به عنوان عاملی در جهت غیر واگرا نمودن خاک عمل می نماید و به عبارت دیگر از کل یون سدیم موجود در خاک تنها بخش مازاد بر میزان کلر آن در واگرایی نقش ایفا می کند.

واگرایی، روش پین هول، روش شیمیایی شرارد، هیدرومتری دوگانه