غلامرضا خادمی پور - دانشجوی کارشناسی ارشد بخش اقتصاد کشاورزی دانشگاه شیراز
جواد ترکمانی - دانشیار بخش اقتصاد کشاورزی و مدیر کل پژوهشی دانشگاه شیراز

اهمیت ونقش کشاورزی از جهت افزایش تولید محصولات کشاورزی و در آمد زارعین در ایران، همواره مورد توجه سیاستگزاران و برنامه ریزان بوده است و این امر تا حدود زیادی به آگاهی برنامه ریزان از واکنش زارعین بتسگی دارد. ازطرفی کشاورزان در تصمیمات خود عموما با پدیده های ریسک و عدم حقیقت روبرو هستند و همچنین انها علاوه بر توجه به هدف حداکثر کردن درآمد، به اهداف دیگری نیز از قبیل، حداقل کردن استفاده از نیروی کار روزمزد، حداکثر کردن نیروی کار خانوادگی و یا به هزینه های اخذ وام نیز، توجه می کنند. از این رو آگاهی ازچگونگی تاثیر اتخاذ یکسری اهداف همزمان تحت شرایط وجود ریسک – علاوه بر هدف حداکثر کردن بازده – بر رفتار کشاورزان به منظور برنامه ریزی بهتر و دقیقتر امری ضروری به نظر میرسد. در این راستا، هدف مطالعه حاضر، بررسی اثر افزایش مکانیزاسیون و راندمان ابیاری تحت شرایط ریسکی بر الگوی بهینه کشت بهرهبرداران با استفاده ازمدل برنامه ریزی چند معیاری نوام با ریسک (GP-TMOTAD) و مقایسه نتایج حاصل از آن با الگوهای بهینه مدل های برنامه ریزی موتاد (MOTAD) ، تارگت – موتاد (TMOTAD) و برنامه ریزی خطی ساده (LP) می باشد. آمار و اطلاعات مورد نیاز این مطالعه نیز به دو صورت داده های مقطعی و سری زمانی به دست آمد. بدین صورت که، داده های مقطعی مورد نیاز با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای ومصاحبه با تعداد 50 بهره بردار در بخش ارزوئیه شهرستان بافت، برای محصولات ، گندم، جو، ذرت و پنبه برای سال زراعی 80-1379، فراهم گردید و داده های سری زمانی مورد نیاز نیز، از طریق آماری نامه های هزینه تولید محصولات کشاورزی استان طی سال های زراعی 78-1372 به دست آمد . سپس با استفاده از برنامه افزازی Q Sbwin (Qsb تحت ویندوز) مدل های پیشگفته برآورد گردید. نتایج کلی حاصل از برآورد مدل های مختلف برنامه ریزی موتاد، تارگت موتاد و خطی ساده، بیانگر ریکس گریز بودن زارعین این ناحیه می باشد. بدین معنی که، انها محصولات با ریسک بالا مانند ذرت و یا طرح های ریسک را تنها در درآمدهای انتظاری بسیار بالا انتخاب می کنند. و در نهایت مقایسه الگوهای بهینه کشت حاصل از مدل های مختلف با الگوی کشت مزرعه نماینده نشان داد که الگوی بهینه کشت حاصل از مدل تلفیقی برنامه ریزی آرمانی وتارگت موتاد نسبت به دیگر مدلها به واقعیت نزدیکتر شده و واقع بینانه تر می باشد.