حیدرعلی کشکولی - استاد دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز
علی شهیدی - دانشجوی دکتری، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
غلامرضا زمانی - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند

در راستای سازگاری با کم آبی راهکارهای مختلفی قابل پیشنهاد و اجراء است که از آن جمله می توان اتخاذ سیاست های دراز مدت، جهت بهینه سازی مصرف آب، از طریق تعیین توابع بهینه تولید را ذکر نمود . کم آبی و کاهش کیفیت منابع آب و خاک در منطقه خراسان جنوبی، از عوامل اصلی کاهش تولید می باشند لذا این تحقیق به منظور تعیین تابع بهینه تولید آب - شوری - عملکرد برای ارقام گندم، جهت بهینه سازی مصرف آب و بکارگیر ی آن در برنامه ریزی مدیریت آبیاری منطقه، در سال زراعی 1384 - 85 اجراء گردید . قالب طرح آزمایشی، کرتهای خرد شده با سه سطح شوری آب آبیاری بعنوان کرتهای اصلی و دو رقم گندم ( قدس و روشن ) و چهار سطح آبیاری، به عنوان کرتهای فرعی که در سه تکرار اجراء شد . سپس داده های عملکرد بر فرم های مختلف توابع تولید ( خطی ساده، خطی لگاریتمی، درجه دوم و متعالی ) برازش داده شد و پس از آنالیز حساسیت، تابع بهینه تولید برای هر رقم گندم تعیین گردید . نتایج آنالیز حساسیت نشان داد که توابع تولید درجه دوم برای هر دو رقم گندم قدس و روشن در منطقه به عنوان توابع بهینه تولید، قابل توصیه می باشند . بررسی شاخص MPI دلالت بر آن دارد که افزایش عملکرد در کم آبیاری ها به ازاء واحد عمق آب، بیشتر از پر آبیاری می باشد . مقادیر شاخص MPECw برای گندم روشن نشان داد که افزایش یک واحد شوری، در سطوح شوری پایین، نسبت به سطوح بالای شوری، تأثیر بیشتری بر کاهش عملکرد گندم دارد . مقایسه قدر مطلق دو شاخص VMPI و VMPECw برای دو رقم گندم بیانگر آنست که گندم روشن در برابر شوری و کم آبی مقاوم تر بوده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر می باشد . بررسی شاخص MRTSECw , I نیز بیانگر مصرف بیشتر آب توسط گندم قدس در شرایط شوری یکسان، نسبت به گندم روشن است . منحنی های هم محصول نشان می دهند که با افزایش میزان آبیاری، می توان از آب آبیاری با شوری بالاتری استفاده نمود، به نحوی که عملکرد تغییر نکند بنابراین جهت سازگاری با کم آبی می توان با ا קֶعمال کم آبیاری با آب شور و بکار بردن آب صرفه جویی شده برای گیاهان تحت تنش آبی، در زمین های مجاور، میزان تولیدات زراعی را در منطقه افزایش داد .

بهینه سازی مصرف آب، تابع تولید، شوری، کم آبی، گندم