عبدالرسول عبودیت - استاد گروه فلسفه موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
مسعود آذربایجانی - استاد گروه روان شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
محمدمهدی عباسی آغوی - دکتری فلسفه تطبیقی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

اندیشمندان علم روان شناسی و فلسفه در اینکه انسان دارای یک بعد است و تنها بدن یا روح دارد یا دوبعدی و یا سه بعدی است، اختلاف نظر دارند. در این میان صدرالمتالهین و ویکتور فرانکل (پیشرو مکتب معنادرمانی) انسان را دارای ابعادی سه گانه می دانند. صدرالمتالهین به سه بعد بدن, نفس و عقل, و فرانکل به سه بعد بدن، روان و روح قائل است. هدف از این تحقیق توصیف دقیق تر ساختار وجودی آنسان به منظور تبیین بهتر پدیده های انسانی است تا گامی در جهت تحقق روان شناسی اسلامی باشد. این پژوهش با روش «توصیفی - تحلیلی» به مقایسه این دو دیدگاه پرداخته و کوشیده است از روش «تطبیقی فراتاریخی» بهره ببرد. از یافته های این پژوهش آن است که دیدگاه صدرالمتالهین و ویکتور فرانکل در مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی تفاوت های زیادی دارند. این دو دیدگاه در اصول شباهت هایی دارند؛ مانند اصل «هدفمندی انسان». از سوی دیگر تفاوت هایی نیز دارند؛ ازجمله اعتقاد به هدفمندی خدا و جهان از نظر صدرالمتالهین و انکار آن از سوی فرانکل. در ساختار وجودی انسان بیشترین شباهت در بعد بدن و بیشترین تفاوت در بعد روان و نفس بین این دو دیدگاه وجود دارد. صدرا نفس را جوهر و فرانکل عرض می داند. در بعد سوم. یعنی روح یا عقل پنج وجه شباهت و پنج وجه تفاوت بین این دو نظریه وجود دارد. دیدگاه صدرا در تبیین ساختار وجودی انسان موفق تر است و به عقل و نقل نزدیک تر. اعتقاد به ابعاد سه گانه انسانی تاثیری مستقیم در مشاوره و درمان دارد.

ابعاد وجود انسان، صدرالمتالهین، فرانکل، نفس و بدن، معنادرمانی، مراتب نفس