سمانه عبداللهی - دانشگاه زنجان
احمد گلچین - دانشگاه زنجان

به منظور بررسی توان تولید زیست توده و جذب و انتقال کادمیوم در سه رقم کلم آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل شش سطح آلودگی خاک به کادمیوم (صفر، ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک) از منبع سولفات کادمیوم [۳Cd(SO۴)×۸H۲O] و سه رقم کلم(Brassica oleracea var. acephala L., Brassica oleracea var. italica L. & Brassica oleracea var. capitata L.)بودند که در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سطوح کادمیوم اثر معنی داری در سطح احتمال یک درصد (P<۰.۰۱) بر عملکرد تر و خشک، وزن خشک ریشه، ساقه و برگ، سطح برگ و شاخص کلروفیل برگ هر سه رقم کلم داشتند. با افزایش سطح کادمیوم خاک، انباشت کادمیوم در ریشه، ساقه و برگ رقم های کلم به طور معنی داری (P<۰.۰۱) افزایش یافت. ریشه غلظت کادمیوم بیش تری نسبت به اندام های هوایی داشت و در بالاترین سطح کادمیوم خاک (۱۰۰ میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک) غلظت کادمیوم ریشه در کلم برگ ۲۸ برابر، در کلم بروکلی ۱۲ برابر و در کلم زینتی ۴ برابر غلظت کادمیوم برگ بود. بیش ترین مقدار کادمیوم جذب شده متعلق به کلم برگ (۴۵/۱ میلی گرم در گلدان) بود و کلم بروکلی (۷۹/۰ میلی گرم در گلدان) و کلم زینتی (۳۵/۰ میلی گرم در گلدان) به ترتیب در مکان های بعدی قرار گرفتند. در هر سه رقم کلم بیش ترین مقدار جذب کادمیوم در سطح ۱۰۰ میلی گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک و کم ترین مقدار جذب کادمیوم در تیمار شاهد (بدون کادمیوم) اندازه گیری گردید. فاکتور انتقال برای هر سه رقم کلم کم تر از یک و فاکتور تجمع زیستی بیش تر از یک بود. بر اساس یافته های این پژوهش می توان گفت هر سه رقم کلم برگ، کلم بروکلی و کلم زینتی جزء گیاهان اجتناب کننده عنصر کادمیوم طبقه بندی می شوند.

انباشت, جذب, فاکتور انتقال, فاکتور تجمع زیستی, گیاه پالایی