نسیم خیرخواه قهی - گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
بهرام ملک محمدی - گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
حمیدرضا جعفری - گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

سابقه و هدف: ارتباطات سیمای سرزمین نقش بسیار مهمی در مدیریت منطقه های حفاظت شده دارد. در منطقه حفاظت شده ورجین گونهغالب قوچ و میش البرز مرکزی است که جمعیت آن در ۲۰ سال گذشته به دلیل تخریب زیستگاه و تکه تکه شدن در حال کاهش بوده است.تاکنون مطالعات بسیاری در رابطه با ارزیابی اثرهای محیط زیستی توسعه نقاط شهری اطراف منطقه حفاظت شده ورجین صورت گرفتهاست، اما هیچ مطالعه ای در رابطه با وضعیت ارتباطات و کیفیت زیستگاه در این منطقه به صورت همزمان انجام نشده است. با توجه بهموقعیت قرارگیری این منطقه حفاظت شده در البرز مرکزی، یکی از راهکارهای بسیار مهم در حفاظت زیستگاه های موردنظر، بررسی ارتباطاتبین لکه های زیستگاهی و شناسایی کریدورهای جابجایی گونه است. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل مسیرهای ارتباطی بین لکه های زیستگاهقوچ و میش در منطقه حفاظت شده ورجین و در نظرگیری کیفیت زیستگاه به عنوان یکی از عامل های تاثیرگذار بر حضور بیشتر گونه درلکه های منتخب است. با استفاده از این روش می توان لکه های زیستگاهی در منطقه را در راستای حفاظت بیشتر اولویت بندی نمود.مواد و روش ها: تصویرهای ماهواره ای لندست هفت و هشت مربوط به سال ۱۳۸۱ و ۱۳۹۷ به عنوان دو نقشه پایه و زمان حال برای استفادهدر مدل کیفیت زیستگاه و تحلیل ارتباطات در این پژوهش انتخاب شد. برای بررسی سنجه ارتباطات زیستگاهی در دو مقیاس لندسکیپ ولکه نیز سنجه های dBC و dPC محاسبه شد. نرم افزار مورداستفاده برای این ارزیابی، نرم افزار Graphab بوده که با استفاده از نظریه گرافبه صورت شبکه ای از گره ها و مسیرها، ارتباط بین لکه های زیستگاهی را با درنظرگیری آستانه وارد شده و برمبنای روش اقلیدسی محاسبهمی کند. از سوی دیگر کیفیت زیستگاه با تاثیرگذاری عامل های انسانی روی کدهای زیستگاهی در دو بازه زمانی به عنوان خدمت اکوسیستمیمنطقه حفاظت شده با استفاده از نرم افزار InVEST به دست آمد. درنهایت خروجی هردو نرم افزار وارد محیط ArcGIS ۱۰.۴ شده و باطبقه بندی نرمال، طبقات ارتباطات زیستگاهی و کیفیت زیستگاه به دست آمد.نتایج و بحث: نتایج نشانگر این امر است که سنجه dPC در بازهای بین ۰ تا ۷۹۶ / ۰ و سنجه dBC در بازه ۰ تا ۱۱ + E ۵۸ / ۷ به دست آمدهاست. این مقادیر در محیط ArcGIS ، به ۵ گروه متفاوت اهمیت تقسیم شدند و ۲۳ لکه زیستگاهی هرکدام درجه متفاوتی از اهمیت را بهخود اختصاص دادند. دو لکه یک و چهار در سمت راست منطقه حفاظت شده اهمیت بسیار زیادی در حفظ دو سنجه dBC و dPC دارند .همچنین خروجی مدل InVEST نشان می دهد کیفیت زیستگاه در نواحی شمال و شمال شرقی منطقه در طبقات کم و در جنوب منطقهنیز در طبقه بسیار کم قرارگرفته است. با اولویت بندی دو نقشه ارتباطات و کیفیت زیستگاه، لکه های زیستگاهی دارای اولویت حفاظتبه دست آمد که لکه های سمت شرقی و جنوبی منطقه را تشکیل می دهند.نتیجه گیری: لکه هایی که ازلحاظ ارتباطات اهمیت ویژه ای داشته و همچنین دارای کیفیت زیستگاه بهتری نسبت به سایر لکه های دیگراست، در قسمت شرق و جنوب شرقی منطقه حفاظت شده ورجین قرار گرفت. این مطالعه با قدمی نوین و با استفاده از سنجه های ارتباطیدر دو مقیاس لندسکیپ و لکه و با در نظرگیری خدمت اکوسیستمی کیفیت زیستگاه به شناسایی لکه های دارای اهمیت در طرح حفاظتیپرداخته و می تواند برای دیگرگونه های سنجه در مناطق حفاظت شده مورداستفاده قرارگیرد. به طورقطع با تغییر مقیاس مطالعه و در نظرگیریدو منطقه حفاظت شده لار و البرز مرکزی در دو سوی ورجین، نتایج مطالعات ارتباطات و درنهایت اولویت بندی تغییر خواهد کرد.

ارتباطات زیستگاهی, قوچ و میش البرز مرکزی, سیمای سرزمین, کیفیت زیستگاه, منطقه حفاظت شده ورجین