سمیه سلطانی گردفرامرزی - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان
مریم مروتی - استادیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان

پدیده گرد و غبار یکی از مخاطرات اقلیمی و زیستمحیطی مهم در مناطق خشک و نیمهخشک جهان است. این مطالعه برای بررسی برخی از مهمترین ویژگیهای گرد و غبار اتمسفری شهر یزد، بهعنوان یکی از شهرهای مهم مناطق خشک کشور ایران، انجام شده است. از زمستان ۱۳۹۷ تا تابستان ۱۳۹۸ بهصورت فصلی در ۳۰ نقطه از شهر یزد با استفاده از تله رسوبگیر از گرد و غبار اتمسفری نمونهبرداری شد. همچنین، برای مقایسه نتایج گرد و غبار اتمسفری با خاک منطقه، ۳۰ نمونه مختلف خاک سطحی از عمق ۰-۱۰ سانتیمتری از مناطق نزدیک نقاط نمونهبرداری گرد و غبار تهیه شد. سپس، برخی ویژگیهای شیمیایی و فیزیکی از جمله بافت، pH، هدایت الکتریکی، غلظت نیترات، بیکربنات، فسفر، گوگرد، سدیم، پتاسیم، منیزیم، و کلر در نمونههای گرد و غبار و خاک، همچنین نسبت غنیشدگی عناصر در گرد و غبار تعیین شد. کانیشناسی ذرات گرد و غبار نیز با آنالیز XRD مشخص شد. کلاس بافت خاک در هر چهار فصل مورد بررسی سیلت لوم محاسبه شد. نتایج نشان داد عناصر کلر و گوگرد در گرد و غبار نسبت به خاک سطحی بهطور قابل توجهی غنی شدهاند. کوارتز، کلسیت، و آلبیت کانیهای اصلی و کلریت، ایلیت، مسکویت، و دولومیت بهعنوان کانیهای فرعی گرد و غبار تعیین شد. با توجه به نتایج آنالیز XRD و اثبات حضور کانی کلسیت و آلبیت بهعنوان کانیهای اصلی و وجود کانی کلریت بهعنوان کانی فرعی در این منطقه، همچنین با توجه به همبستگی بالا و مثبت یونهای کلر، نیترات، پتاسیم، و سدیم با شوری در گرد و غبار وجود ترکیبات مختلف این املاح خصوصا ترکیبات کلرید سدیم و گچ در گرد و غبار منطقه مطالعاتی پیشبینی میشود. بر اساس شباهت بین کانیشناسی نمونههای گرد و غبار در منطقه با کانیشناسی خاک منطقه، احتمالا میتوان یکی از منابع گرد و غبار منطقه را بیابانهای اطراف شهر یزد دانست.

اندازه ذرات, خصوصیات شیمیایی, کانیشناسی, منشا گرد و غبار, نسبت غنی شدگی, شهر یزد, ایران