امیرحسین قدیریان - دانش آموخته ارشد گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند
مصطفی یعقوب زاده - استادیارگروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، بیرجند، ایران
غلامرضا زمانی - دانشیار، گروه علوم زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه بیرجند
علی شهیدی - دانشیار/ گروه علوم و مهندسی آب- دانشکده کشاورزی- دانشگاه بیرجند

استفاده بهینه از منابع آب موجود و مدیریت آن ها با توجه به علم روز، امری بسیار حیاتی است این مهم سبب شده تا استفاده از مدل های گیاهی در جهت بررسی اثرات کم آبیاری روی عملکرد محصولات کشاورزی اهمیت پیدا کند. به منظور بررسی اثر تنش رطوبتی بر عملکرد و صفات رشدی در سه رقم افق،روشن و نارین و واسنجی و صحت سنجی مدل گیاهی AQUACROP برای این ارقام در سال زراعی ۹۶-۹۷ در مزرعه تحقیقاتی واقع در بیرجند انجام شد. تحقیق در قالب فاکتوریل به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با ۶ تیمار و سه تکرار اجرا شد. تیمار های آبیاری شامل ۱۰۰(تیمار شاهد)، ۷۵(تنش متوسط) و ۵۰(تنش شدید) درصد نیاز آبی گندم و ۳ تیمار دیگر مربوط به دو رقم جدید افق و نارین و یک رقم قدیمی و بومی روشن کشت شدند. نتایج مقایسه ی میانگین انجام شده میانگین اثر ساده تنش رطوبتی، اثر ساده ارقام و اثر متقابل تنش در ارقام مختلف در صفات مختلف معنی دار بودند. پس از آنالیز و مقایسه میانگین صفات گیاهی مدل گیاهی AQUACROP برای تنش-های ۱۰۰ و ۷۵ درصد نیاز آبی در دو پارامتر عملکرد دانه و بیوماس واسنجی شد. پس از مرحله اعتبار سنجی مدل صحت سنجی مدل با تنش ۵۰ درصد نیاز آبی انجام شد. نتایج صحت سنجی مدل نشان داد محاسبات مدل مقدار شبیه سازی نزدیک و قابل قبولی نسبت به مقدار اندازه-گیری شده عملکرد دانه با توجه به شاخص های ارزیابی NRMSEو R۲ نشان داد. همچنین برای اطمینان از صحت سنجی مدل با استفاده از داده های عملکرد اندازه گیری شده رقم روشن در سال زراعی ۸۷-۱۳۸۸ با تغییر داده های هواشناسی مجدد صحت سنجی شد. مقدار شاخص NRMSE عمکلرد دانه شبیه سازی و اندازه گیری شده برای میانگین تنش های رطوبتی ۱۰۰ و ۷۵ درصد در مرحله واسنجی ارقام افق، روشن و نارین به ترتیب ۰۹/۰ ، ۸۸/۰ و ۵۱/۱ درصد بدست آمد. این مقادیر در صحت سنجی مدل در تنش ۵۰ درصد به تریتب ۴۹/۱ ، ۱۴/۳ و ۰۸/۰ درصد مشاهده شد. با توجه به مقادیر محاسبه شده در شاخص های آماری می توان به این نتیجه رسید مدل کارایی قابل قبولی برای واسنجی ارقام مختلف گندم می تواند به ما بدهد که این مهم به دلیل تعداد بالا و روزافزون ارقام مختلف گندم کاربرد بسیاری در منطقه دارد.

عملکرد گندم, تنش رطوبتی, مدل گیاهی, AquaCrop