پارامتر ضمیراندازی و طبقه بندی زبانها

زبانهای دنیا در دو گروه عمده زبانهای ضمیرانداز یا فاعل تهی و غیر ضمیرانداز قرار می گیرند. زبانهای غیر ضمیرانداز مانند انگلیسی و فرانسوی در بندهای خودایستا الزاماً ضمیر فاعلی با نمود آوایی دارند در حالیکه زبانهای ضمیرانداز مانند ایتالیایی در چنین بندهایی دارای ضمیر فاعلی ناملفوظ هستند. مسئله مهمی که در این مقاله به آن پرداخته می شود این است که زبانهای ضمیر انداز علیرغم اینکه دارای ویژگی های مشترک هستند رفتار کاملاً یکسانی ندارند که این امر باعث تعریف چهار زیرگروه مختلف برای آنها می شود. این موضوع در بررسی پدیده های نحوی در این زبانها حائز اهمیت است بالاخص هنگامی که زبانشناسان سعی دارند پدیده نحوی را به صورتی تبیین کنند که منجر به دست یافتن تعمیمی گردد. بررسی اولیه انواع زبانهای ضمیر انداز به زمان ریتسی(1982) برمی گردد. وی (1982) دو پارامتر ضمیر اندازی را ارائه می دهد که اولین آن به این موضوع مربوط می شود که آیا در این زبان وجود ضمیر تهی مجاز است و دومین آن این مسئله را در برمی گیرد که آیا در این زبان ضمیرهای ارجاعی تهی مجازند. به طور کلی زبان های ضمیر انداز به چهار گروه تقسیم می شوند: 1- زبانهای ضمیر انداز ثابت (مانند ایتالیایی، یونانی، اسپانیولی، ترکی و ...): در این زبانها تمام صیغه ها در همه زمان ها دارای ضمیر نا ملفوظ است. ویژگیهای دیگر این زبانها عبارتند از تصریف غنی فعل، مجاز بودن ضمایر آشکار هنگام تأکید، وارونگی آزاد فاعل و فعل، عدم رعایت فیلتر that-t یا به عبارت دیگر مجاز بودن خروج فاعل از بند درونه. 2- زبان های ضمیرانداز پوچواژه ای (مانند آلمانی، گونه هایی از هلندی و آفریقایی، کریول و...): در این زبانها وجود فاعل بی آوای پوچواژه ای مجاز است اما وجود فاعل بی آوای ارجاعی مجاز نیست. 3- زبان های ضمیر انداز کلامی ( مانند چینی، ژاپنی، تایلندی، کره ای و ویتنامی) ویژگی های زبان های این گروه عبارت است از امکان حذف موضوعات اسمی در نقش های متعدد علاوه بر فاعل و عدم وجود نماد مطابقه شخص روی فعل 4- زبان های ضمیرانداز نسبی (مانند عبری، روسی، ایسلندی، ماراتی و پرتغالی برزیلی و ...):در این زبان ها تنها ضمایر اول شخص و دوم شخص حذف می گردد. ضمایر سوم شخص تنها زمانی حذف می شود که تحت حاکمیت یک موضوع در بند بالاتر قرار گیرد. ویژگی دیگر این زبانها ناملفوظ بودن ضمایر عام در این زبانهاست (هولمبرگ 2005). در این نوع زبانها برخلاف زبانهای ضمیر انداز ثابت، ضمیر ناملفوظ سوم شخص به مفهوم ضمیر عام به کار می رود. با در نظر گرفتن پارامترهای ارائه شده توسط ریتسی می توان به این نتیجه رسید که در زبان های غیرضمیر انداز هر دو پارامتر منفی است. در زبانهای ضمیرانداز ثابت هر دو پارامتر مثبت و در زبانهای ضمیر انداز پوچواژه ای پارامتر اول مثبت و پارامتر دوم منفی است. اما برای تمایز این زبانها با زبانهای ضمیر انداز نسبی و کلامی پارامترهای ریتسی کفایت نمی کند و برای این منظور نیاز به پارامترهای بیشتری است. در این مقاله ابتدا به ویژگیهای تمایز دهنده زبانهای ضمیرانداز از جفت غیر ضمیرانداز آن پرداخته می شود و سپس نظامهای زبانهای ضمیرانداز در چهار گروه مختلف بررسی می شود و عدم کفایت پارامترهای ریتسی برای این طبقه بندی نشان داده می شود.

کلیدواژه ها:

زبانهای غیرضمیرانداز ، زبانهای ضمیراندازثابت ، ضمیرانداز پوچواژه ای ، ضمیرانداز نسبی