بررسی منشاء آلودگیهای زیست محیطی و دریایی خلیج فارس و راهکارهای مقابله با این گونه تهدیدات با استفاده از مدیریت یکچارچه مناطق ساحلی والگوهای پدافند غیرعامل

نفت اگرچه یک منبع بسیار با ارزش جهت تولید انرژی و بسیاری از مواد شیمیایی است اما بی توجهی در مراحل استخراج وانتقال آن می تواند آلودگی های زیست محیطی فراوانی را باعث شود که بعضاً غیر قابل جبران هستند. از آنجا که معمولاً مناطق نفت خیز اکثراً در بستر دریاها و مناطق ساحلی قرار دارند در هنگام استخراج نشت نفت در مسیرهای مختلف استخراجی می تواند به آب های دریا و یا اقیانوس و همین طور به ساحل و زمین های مجاور آن راه یابد و محیط زیست را آلوده کند. مسیر دوم در ایجاد آلودگی های نفتی در مسیر انتقال این ماده جهت تحویل به مقصدی دیگر انجام می گیرد که می تواند در اثر نشت از لوله ها انتقال باشد و یا ناشی از تانکرهای اقیانوس پیمای نفت کش این نشت صورت گیرد. این راه نشت نفت به محیط زیست در مسیرهای مختلف استخراج و انتقال اگرچه اکثراً غیر عمدی و یا در اثر سهل انگاری ما انسانها اتفاق می افتد اما در بسیاری از موارد هم کاملاً عمدی بوده است به طور مثال حتماً از رسانه های مختلف خبرهای همچون مورد حمله قرار گرفتن کشتی های نفت کش و یا دکل های نفتی در درگیری ها و جنگ های مختلف را شنیده و یا دیده باشید به طور مثال در جنگ ایران و عراق و همین طور جنگ عراق با کویت و غیره و خرابکاری های که عده ای مخالف یک حکومت بر سر لوله های انتقال و یا چاه های نفتی ایجاد کرده اند و باعث آلودگی نفتی شده اند. از آنجا که نفت از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شده است راه یافتن آن به محیط زیست ما می تواند بسیاری از مشکلات را به بار آورد که بسیاری از این مشکلات امروزه شناخته شده اند و شاید بسیاری دیگر هم بعدها شناخته شوند. وقتی نفت خام به سطح زمین و یا آب راه پیدا می کند قسمتهای سبک آن که بسیار سمی هم هستند مثل بنزن و تولوئن سریع بخار می شوند و هوای آن منطقه را آلوده می نمایند اما قسمتهای سنگین تر ترکیبات نفتی برای مدت های طولانی در محیط زیست باقی می ماند و خاک زمین و آب دریاها و اقیانوس ها و همین طور سواحل آنها را آلوده می کند. در این میان جانداران دریایی دچار آسیب شده و از بین می روند. پرندگان دریایی که در سطح آب شنا می کنند سریعاً به مواد نفتی آغشته می شوند و پرهای آنان بسیاری از خصوصیات حیاتی خود را از دست می دهند بدین ترتیب پرنده قدرت پرواز را از دست می دهد و نمی تواند محیطش را عوض کند و خیلی سریع توسط شکارچیانش صید می شود . این پرها همچنین نمی توانند دمای بدن پرنده را حفظ کنند و با تغییرات دمایی این موجودات سریعاً تلف می گردند. ورود ترکیبات مختلف نفتی به دستگاه گوارش آنان سبب صدمات شدید و در نهایت مرگ آنها می شود. سایر موجودات دریازی از کوچکترین آنها یعنی میکروب ها تا بزرگترین آنها یعنی نهنگ ها هم از این آلودگی ها بر حذر نبوده و این ترکیبات سمی می تواند آنها را نابود کند. بنابراین اگرچه نفت و ترکیبات حاصل از آن برای حیات ضروری هستند اما بی توجهی در تولید و انتقال آن و آلوده شدن محیط زیست به این مواد می تواند حیات را از انسان ها و سایر موجودات این کره خاکی بگیرد. صادرات نفت و وجود ناوگان عظیم نفت کش، ایران را در زمره یکی از کشورهای عمده حمل کننده مشتقات نفتی قرار داده است. از دیرباز، مبارزه با آلودگی های نفتی یکی از چالش های پیش روی حمل کنندگان این محصول بوده است. تصویب کنوانسیون هایی مانند مارپل کوششی در جهت پیش گیری از این آلودگی ها می باشد. با توجه به عضویت ایران در کنوانسیون مسئولیت مدنی ناشی از خسارت آلودگی نفتی، به نظر می رسد راهکاری جدید برای کنترل و مقابله با آلودگی های نفتی به صورت حرفه ای در ایران گشوده شده است. این مقاله علاوه بر بررسی اجمالی این کنوانسیون، روش های کنترل و مقابله با آلودگی های نفتی را از دیدگاه سازمان جهانی دریانوردی IMO ( که بی شک مهم ترین مرجع تدوین قوانین دریایی است، مطالعه می کند. همچنین بررسی وضعیت آلودگی های نفتی و خطرات زیست محیطی ناشی از آن در منطقه خلیج فارس از دیگر اهداف این مقاله می باشد

کلیدواژه ها:

مدیریت بحران ، پدافند غیرعامل ، الگوهای مقابله با تهدیدات و راهکارهای مقابله